Η ιστορία δύο ξενοδοχείων

Ήταν η βροχερή ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, όταν περίπου 200 πρόσφυγες που διέμεναν σε ένα ξενοδοχείο κοντά στην Κόρινθο βρέθηκαν στο δρόμο με όλα τα υπάρχοντά τους. Η ολοκλήρωση του προγράμματος Filoxenia, χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και υπό τη διαχείριση του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ), που αποτέλεσε μία «προσωρινή» λύση στέγασης για «τους πιο ευάλωτους πρόσφυγες», σήμαινε πως πολλοί από αυτούς ―ανάμεσά τους και οικογένειες με παιδιά― έχαναν πλέον τη στέγη που είχαν πάνω από το κεφάλι τους.

Τα ξενοδοχειακά καταλύματα που συμμετείχαν στο πρόγραμμα στέγασης έκλεισαν, με παρόμοιες σκηνές να σημειώνονται από τη Σπάρτη έως τη Χαλκίδα.

Στο πρώτο ξενοδοχείο

Ο Μοχάμεντ χαμογελάει πλατιά καθώς ενεργοποιεί την κάμερα στο κινητό του τηλέφωνο. Χαιρετάει τις άλλες οικογένειες, οι οποίες έχουν εγκατασταθεί στην άκρη του δρόμου, διαμένοντας σε σκηνές μπροστά από το ξενοδοχείο όπου ζούσαν λίγο καιρό πριν. Βάζει το κεφάλι του στη σκηνή ενός φίλου του, ο οποίος μαγειρεύει σε αυτοσχέδια φωτιά, και στη συνέχεια ανοίγει το φερμουάρ μιας άλλης σκηνής για να χαιρετήσει μια άλλη οικογένεια. Η κόρη τους, περίπου επτά ετών, αρπάζει το τηλέφωνό του Μοχάμεντ και χαμογελώντας μπροστά στην κάμερα επαναλαμβάνει δύο φορές, «Θέλω να πάω στο σχολείο, θέλω να πάω στο σχολείο».

Ο Μοχάμεντ, ο οποίος είναι 35 ετών και από το Ιράκ, λέει ότι το μόνο που θέλει είναι τα ταξιδιωτικά έγγραφα που θα του επιτρέψουν να φύγει από την Ελλάδα. Η υπόλοιπη οικογένειά του έχει εξασφαλίσει τα απαιτούμενα έγγραφα, αλλά ο ίδιος δεν έχει καταφέρει ακόμα να κλείσει ραντεβού με τις αρμόδιες αρχές. «Θέλουμε να βρούμε δουλειά, να εργαστούμε, να έχουμε φαγητό για τις οικογένειές μας και να νοικιάσουμε σπίτια. Δεν θέλουμε να ενοχλούμε τους Έλληνες», λέει ο Μοχάμεντ στο Solomon. «Και ναι θέλω να πάω στη Γερμανία γιατί ενώ ξέρω τρεις γλώσσες, δεν μπορώ να βρω δουλειά [εδώ]».

Μετά την εισβολή στο Ιράκ, ο Μοχάμεντ εργάστηκε για τον αμερικανικό στρατό. Ήταν τοπικός φύλακας ασφαλείας στην αλ Κάιμ, πόλη περίπου 400 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Βαγδάτης, αλλά αναγκάστηκε να φύγει όταν ο ίδιος και άλλοι συντοπίτες του που εργάζονταν για τους Αμερικανούς δέχτηκαν απειλές από την Αλ Κάιντα. «Έμαθα να μιλάω αγγλικά από τους Αμερικανούς», λέει.

Ο Μοχάμεντ και η οικογένειά του έζησαν στο ξενοδοχείο ενάμιση χρόνο πριν την έξωση τους, και τώρα αγωνίζονται να επιβιώσουν στο δρόμο. «Δεν μπορούμε να φέρουμε νερό, δεν μπορούμε να μαγειρέψουμε τίποτα, τα μωρά μας είναι άρρωστα», λέει.

Η αστυνομία έρχεται καθημερινά και τους λέει να φύγουν, αλλά δεν έχουν κάπου αλλού να πάνε, τουλάχιστον μέχρι να λάβουν τα έγγραφά τους. Το ξενοδοχείο έχει διακόψει την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος και νερού, ώστε να μην μπορούν να χρησιμοποιήσουν καθόλου τις εγκαταστάσεις. Ο δήμαρχος της περιοχής προσπαθεί να βρει μια λύση, λέει ο Μοχάμεντ, αλλά προς το παρόν παραμένουν άστεγοι.

Στο δεύτερο ξενοδοχείο

Ο Αλί είναι 30 ετών και κατάγεται από τη Συρία. «Αν δεν υπήρχε ο φόβος της σύλληψής μου στη Συρία, τώρα θα εργαζόμουν εκεί ως δημοσιογράφος», λέει. Στις 8 Μαρτίου, ο ίδιος και η οικογένειά του απομακρύνθηκαν από το ξενοδοχείο που διέμεναν, περίπου μία ώρα βόρεια της Αθήνας.

Η έξωση έγινε σταδιακά. Στην αρχή ο ΔΟΜ παρουσίασε μια λίστα των ατόμων που έπρεπε να φύγουν από το ξενοδοχείο, περιέγραψε στο Solomon o Αλί. Όλοι τους αρνήθηκαν, έως ότου πάρουν τα έγγραφά τους, αλλά στη συνέχεια τους είπαν ότι επρόκειτο για απόφαση του υπουργείου. Σταδιακά το ξενοδοχείο άρχισε να διακόπτει τις παροχές εγκαταστάσεων, όπως η θέρμανση και η πρόσβαση στο δωμάτιο πλυντηρίων.

Ο Αλί και η οικογένειά του ξυπνούσαν κάθε πρωί περιμένοντας την έξωση από την αστυνομία, όπως ακριβώς είχαν δει να συμβαίνει σε άλλους. Εν τω μεταξύ, λέει ότι επικοινώνησε με ανθρώπους από τον ΔΟΜ, οι οποίοι του είπαν ότι ήταν εκτός του προγράμματος Filoxenia και έπρεπε να εγγραφεί στο Helios, ένα άλλο πρόγραμμα που έχει σχεδιαστεί για να παρέχει υποστήριξη στις ανάγκες στέγασης και ένταξης των προσφύγων. Όμως, σύμφωνα με ανεπίσημα στοιχεία, η πρόσβαση στο Helios δεν είναι πάντα εύκολη.

Το πρωί που η αστυνομία ήρθε τελικά για να τους απομακρύνει από το ξενοδοχείο, πήρε τον Αλί, μαζί με μερικούς ακόμα άνδρες, στο αστυνομικό τμήμα. «[Μας] θύμισε τις συλλήψεις στη Συρία», λέει. Όταν η αστυνομία ήρθε στο δωμάτιό του, η γυναίκα και τα παιδιά του άρχισαν να κλαίνε. «Τους είπα ότι δεν έχω διαπράξει κανένα έγκλημα». Τον πήραν με χειροπέδες και στο αστυνομικό τμήμα τον ανέκριναν σχετικά με την οικονομική του κατάσταση και το τι σκόπευε να κάνει στη συνέχεια. Ο Αλί έλαβε ένα μήνυμα από τη σύζυγό του που έλεγε ότι οι άνθρωποι του ξενοδοχείου είχαν βάλει όλα τα υπάρχοντά τους σε πλαστικές σακούλες, τις οποίες άφησαν στο δρόμο.

«Δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα άλλο παρά να μείνουμε στο δρόμο. Βάλαμε τις σκηνές και καθίσαμε εκεί», λέει. «Είμαι σαστισμένος, έφυγα από τη Συρία έχοντας μαζί μου ένα πτυχίο πανεπιστημίου, την οικογένειά μου και όλη μου τη φιλοδοξία για μια καλύτερη ζωή. Αλλά σοκαρίστηκα που μου συνέβη κάτι τέτοιο σε μια χώρα που θα ήθελα να αποτελεί ένα ασφαλές καταφύγιο για μένα». Το μόνο που θέλει να κάνει τώρα είναι να πάρει τα υπόλοιπα έγγραφά του και να φύγει από τη χώρα.

Εξαναγκασμένοι σε εθελούσια φυγή

Παρόλο που τα προγράμματα ένταξης όπως το HELIOS αποτελούν κατ ‘αρχήν μια επιλογή, σε πολλούς παρουσιάζουν ένα ακόμα κατώφλι γραφειοκρατίας που θα πρέπει να περάσουν, το οποίο φαντάζει ακόμα πιο δύσκολο να διαβούν όταν περιμένουν μήνες, μερικές φορές ακόμα και χρόνια, για να λάβουν όλα τα χαρτιά τους από τη διαδικασία έκδοσης ασύλου.

Οι άνθρωποι που απομακρύνθηκαν από τα ξενοδοχεία, πολλοί από τους οποίους είχαν αγωνιστεί για να εισαχθούν τα παιδιά τους σε ελληνικά σχολεία, θέλουν τώρα απλώς να φύγουν από τη χώρα.

Εθελοντές από τη ΜΚΟ Vasilika Moon, που υποστηρίζουν τους ανθρώπους που κατέληξαν άστεγοι, είπαν ότι το χάος που επικράτησε στο τέλος του προγράμματος θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί. «Το πρόγραμμα Filoxenia είχε εξ αρχής προγραμματισμένο τέλος. Ωστόσο, είναι αδιανόητο ότι δεν υπήρχε Σχέδιο Β για αυτούς τους ανθρώπους που είχαν ήδη λάβει προστασία. Σε αυτές τις δομές φιλοξενίας, βολικά παρέμεναν αόρατοι και δίχως να λαμβάνεται μέριμνα γι’ αυτούς».

Ο Τιχομίρ Σάμπτσεβ, ερευνητής που επικεντρώνεται στο ζήτημα της ένταξης των προσφύγων στην Ελλάδα και την Ιταλία, σημείωσε ότι το πρόγραμμα Filoxenia αποτέλεσε ένα ακόμη παράδειγμα της αποτυχίας της ένταξης. «Πρόκειται για ένα σύμπτωμα του χρόνιου προβλήματος στο σύστημα υποδοχής στην Ελλάδα ― ένα σύστημα που έχει σχεδιαστεί για να κάνει τους ανθρώπους να εξαφανίζονται εθελοντικά, με ή χωρίς άσυλο», είπε. «Όταν για πολλά χρόνια έχεις προγράμματα που παρέχουν μόνο φαγητό και στέγη και κανενός είδους ένταξη, τότε έχεις δύο επιλογές. Είτε θα τα παρέχεις για πάντα, γιατί οι άνθρωποι δεν θα γίνουν ποτέ ανεξάρτητοι, ή απλά στηρίζεσαι στο ότι θα εξαφανιστούν μόνοι τους».

Αυτή ακριβώς είναι η πραγματικότητα για τον Αλί και τον Μοχάμεντ, από τη στιγμή που θα πάρουν τα πολυαναμενόμενα έγγραφά τους: θα «εξαφανιστούν», πηγαίνοντας κάπου αλλού που πιστεύουν ότι τα πράγματα θα πάνε καλύτερα για αυτούς.

*Ο ΔΟΜ είπε στο Solomon ότι το πρόγραμμα Filoxenia υλοποιήθηκε στο σύνολό του σε συνεργασία με τις ελληνικές αρχές και ολοκληρώθηκε στις 28 Φεβρουαρίου. «Ακολούθησε το σταδιακό κλείσιμο των δομών που αυτή την εβδομάδα φιλοξενούσαν περίπου 400 αναγνωρισμένους πρόσφυγες, συμπεριλαμβανομένου ευάλωτου πληθυσμού, και ο ΔΟΜ σε συντονισμό με τις ελληνικές αρχές βρίσκεται στο σημείο για να παρέχει σε αυτούς τους ανθρώπους κατάλληλες λύσεις στέγασης. Οι αιτούντες άσυλο έχουν μεταφερθεί σε άλλες δομές (διαμερίσματα/καταυλισμούς) από το Υπουργείο», δήλωσε εκπρόσωπος του οργανισμού και πρόσθεσε ότι έχουν ενταθεί οι προσπάθειες για την εγγραφή των ατόμων στο πρόγραμμα ένταξης Helios.

*Οι φωτογραφίες του κειμένου παραχωρήθηκαν από τους ίδιους τους πρόσφυγες και δημοσιεύονται με τη συγκατάθεσή τους.