Newsletter | Στήριξε το Solomon
Στα πλαίσια της επίσκεψής της, πριν λίγες εβδομάδες, η Ευρωπαία Επίτροπος Ylva Johansson διαβεβαίωσε πως οι νέες δομές στα νησιά του Αιγαίου δεν θα είναι κλειστές. Τελικά, σήμερα προχωρούν ταχύτατα οι εργασίες που θα καταστήσουν κλειστές (και) τις δομές της ενδοχώρας ― και οι εμπλεκόμενοι φορείς αποδίδουν την ευθύνη ο ένας στον άλλο.
Λίγα χιλιόμετρα έξω από τα Διαβατά, μόλις 20 λεπτά από το αστικό κέντρο της Θεσσαλονίκης, βρίσκεται η ομώνυμη Ανοιχτή Δομή Προσωρινής Υποδοχής αιτούντων άσυλο.
Η καθημερινή υπενθύμιση μιας ασταθούς ευρωπαϊκής και ελληνικής μεταναστευτικής πολιτικής. Μία αόρατη για τον υπόλοιπο κόσμο «αποθήκη ψυχών», με χωρητικότητα 1.057 ατόμων.
Μία από τις ενοίκους είναι η 20χρονη Ντενίζ* (δεν αναφέρεται το πραγματικό όνομα, για λόγους προστασίας της ιδίας) με καταγωγή από το Αφγανιστάν, που έχει ζήσει σε διαφορετικούς προσφυγικούς καταυλισμούς τα τελευταία χρόνια της ζωής της.
Από την Τεχεράνη του Ιράν, στους καταυλισμούς της Τουρκίας. Εκεί, είχε να αποφασίσει ανάμεσα σε τρεις επιλογές για τη συνέχιση του ταξιδιού της, χωρίς καμία να εγγυάται την ασφάλειά της: να επιστρέψει στην εμπόλεμη χώρα της, να παραμείνει στην Τουρκία κινδυνεύοντας με φυλάκιση ή να επιχειρήσει το δύσκολο πέρασμα στο Αιγαίο μέσα σε μία φουσκωτή βάρκα.
Επέλεξε το τρίτο. Η Ντενίζ κατέληξε στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) Μόριας και από εκεί στην δομή των Διαβατών, όπου μένει τα τελευταία δύο χρόνια. Πέντε μήνες έχουν περάσει από την πρώτη της συνέντευξη για αίτηση ασύλου, με την ημερομηνία απόφασης να παραμένει άγνωστη.
Η Ντενίζ περιγράφει τον καταυλισμό ως «μια φυλακή, με την παραμικρή διαφορά πως οι εγκληματίες είναι μόνοι τους στη φυλακή, ενώ εμείς είμαστε σε μικρά στρατόπεδα με τις οικογένειές μας».
«Τη νύχτα, όταν κοιτάζω πίσω από τα συρματοπλέγματα του στρατοπέδου στο βάθος, συνειδητοποιώ πόσο διαφορετική είναι η ζωή μου εδώ από τις υπόλοιπες», λέει.
«Μπορώ μόνο να παρακολουθώ την ομορφιά των φώτων της πόλης από μακριά χωρίς να ξέρω καν πόσο καιρό πρέπει να μείνω εδώ».
Τώρα όμως κάτι αλλάζει. Τις τελευταίες εβδομάδες, τη δομή όπου διαμένει η Ντενίζ κατακλύζει η θορυβώδης λειτουργία μπουλντόζων και γερανών, για τη δημιουργία ενός περιφερειακού, τσιμεντένιου φράχτη ύψους τριών μέτρων.
Η Ντενίζ μοιράστηκε με το Solomon τις σκέψεις της, βλέποντας τους εργάτες να ανυψώνουν με ταχύτατους ρυθμούς την εμβληματική διαίρεση «μοντέρνων» κοινωνιών. «Χτίζοντας αυτό το τείχος κόβουν εντελώς τη σύνδεσή μας με το εξωτερικό του στρατοπέδου. Είναι πραγματικά τρομακτικό και κακό», είπε.
Τη νύχτα, πίσω από τον συρμάτινο φράχτη, συνήθιζε να βλέπει τα έντονα χρωματιστά φώτα της πόλης. «Όταν δημιουργηθεί ο τοίχος, δεν θα μπορώ πλέον να δω. Χτίζοντας αυτόν τον τοίχο δημιουργούν μια πραγματική φυλακή για εμάς, τα κελιά της οποίας είναι τα στέγάστρά μας».
Το Solomon απευθύνθηκε στο υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου σχετικά με τους φράχτες που κατασκευάζονται κατά το ίδιο χρονικό διάστημα όχι μόνο στη δομή των Διαβατών, αλλά και σε κείνες της Μαλακάσας, της Ριτσώνας, και του Πολυκάστρου.
Κατά τη διάρκεια τηλεφωνικής επικοινωνίας, το υπουργείο μας τόνισε σχετικά πως «εμείς το λέμε εκσυγχρονισμό».
«Όλες οι δομές θα εκσυγχρονιστούν», είπε ο κ. Γιάννης Καμπουράκης, από το Γραφείο Τύπου του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, συμπληρώνοντας πως «όλες οι δομές θα αποκτήσουν περιφερειακό φράχτη, ηλεκτρονικό σύστημα εισόδου-εξόδου και αυστηρά ατομικές κάρτες εισόδου-εξόδου».
Ο κ. Καμπουράκης αναφέρθηκε σε ένα πλαίσιο μετατροπής των σημερινών δομών σε «κλειστές και ελεγχόμενες», και υποστήριξε πως σκοπός της δημιουργίας της περίφραξης είναι «η ενίσχυση του αισθήματος ασφάλειας όλων των πλευρών, και των τοπικών κοινωνιών και των διαμενόντων».
«Δεν θα μπορεί πια ούτε να μπει ούτε να βγει κάποιος», είπε.
Είναι γεγονός πως, στα χρόνια λειτουργίας της δομής, η ασφάλεια διαμενόντων της έχει ορισμένες φορές αμφισβητηθεί. Αλλά όχι μόνο λόγω κάποιων επεισοδίων μεταξύ των αιτούντων άσυλο και της έλλειψης των απαραίτητων υποδομών.
Την άνοιξη του 2020, δύο δημοσιογραφικές έρευνες, μια της Wall Street Journal και μια των Deutsche Welle, Lighthouse Reports, Bellingcat και Trouw παρουσίασαν με πειστικά τεκμήρια περιστατικά κατά τα οποία αιτούντες άσυλο, που βρίσκονταν στα Διαβατά, είχαν «φορτωθεί» σε βανάκια από άνδρες με καλυμμένα τα χαρακτηριστικά τους, και μεταφερθεί στη συνέχεια στην Τουρκία.
Θύματα και μάρτυρες, που μίλησαν στο Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, υποστήριξαν πως οι επιχειρήσεις είχαν πραγματοποιηθεί από την Ελληνική Αστυνομία.
Σύμφωνα με όσα είπε το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου στο Solomon, υπεύθυνος για τις προδιαγραφές, τη μελέτη, τον διαγωνισμό και την κατασκευή των τοίχων στη δομή των Διαβατών είναι ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ).
Στην ερώτησή μας για το αν η απόφαση της περίφραξης της δομής ήταν της κυβέρνησης ή του ΔΟΜ, ο κ. Καμπουράκης απάντησε πως «δεν γίνεται παρά τη βούληση της κυβέρνησης», η οποία είναι «ενήμερη». Αναφέρθηκε, όμως, σε ένα σχέδιο του ΔΟΜ «από το ένα ως το εκατό».
«Υπάρχει καθημερινή συνεργασία με τον ΔΟΜ. Υπάρχουν πολλά πράγματα που έχει κάνει ο ΔΟΜ στην Ελλάδα, τα οποία είναι σε γνώση της κυβέρνησης, αλλά δεν τα έχει κάνει η κυβέρνηση», είπε ο κ. Καμπουράκης.
Οι δηλώσεις του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου στο Solomon έρχονται σε αντίθεση με όσα μας είπε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σχετικά με την κυριότητα της απόφασης για τις περιφράξεις των προσφυγικών καταυλισμών.
Συγκεκριμένα, σε επικοινωνία μας με το τμήμα Μετανάστευσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, λάβαμε την ακόλουθη απάντηση:
«Οι ελληνικές αρχές έχουν διατάξει την κατασκευή αυτών των περιφράξεων (σε 4 στρατόπεδα) και οι τεχνικές προδιαγραφές έχουν προηγουμένως κοινοποιηθεί προς διαβούλευση στην Επιτροπή και την EASO (Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο) προκειμένου να διαπιστωθεί εάν πληρούν τα πρότυπα υποδοχής της ΕΕ».
Το Solomon επικοινώνησε και με τον τρίτο εμπλεκόμενο φορέα, τον ΔΟΜ, θέτοντας υπόψη του Οργανισμού τις δύο άνωθι απαντήσεις και ζητώντας να πληροφορηθεί σε ποιον ανήκε τελικά η απόφαση για την περίφραξη των δομών.
Ο ΔΟΜ μας αποκρίθηκε πως, «στα πλαίσια της υποστήριξης των ελληνικών αρχών στη διοίκηση των δομών φιλοξενίας, προβλέπονται και ορισμένες κατασκευαστικές δραστηριότητες».
Μας διευκρίνισε ωστόσο πως η απόφαση δεν ήταν του ΔΟΜ. «Η απόφαση για την περίφραξη των δομών της ενδοχώρας πάρθηκε από το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, στο πλαίσιο της εγκαθίδρυσης ενός ελεγχόμενου συστήματος εισόδου/εξόδου στις ανοιχτές δομές φιλοξενίας, βασισμένου σε πρόσβαση με κάρτες».
Σύμφωνα με τον ΔΟΜ, η τεχνική ομάδα του ΔΟΜ πρότεινε ύστερα από σχετική πρόσκληση του υπουργείου ορισμένες επιλογές σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, οι οποίες και υποβλήθηκαν προς έγκριση από το υπουργείο.
Μετά την έγκριση των προδιαγραφών, στις 3 Ιανουαρίου και 12 Φεβρουαρίου του έτους, ο ΔΟΜ προσκάλεσε δημόσια σε διαγωνισμό «ενδιαφερόμενους εργολάβους να υποβάλουν προσφορά για κατασκευαστικές εργασίες για τη δημιουργία περιμετρικών περιφράξεων» στα κέντρα Φιλοξενίας Μαλακάσας, Ριτσώνας, Πολυκάστρου και Διαβατών.
Σε όλες τις δομές οι εργασίες έχουν ήδη ξεκινήσει ενώ, σύμφωνα με πληροφορίες από το πεδίο, από τους εργολάβους έχει ζητηθεί να έχουν ολοκληρωθεί εντός ενός μήνα. Και ο ΔΟΜ απέδωσε την αναγκαιότητα της κατασκευής της περίφραξης στην ασφάλεια των ενοίκων και υποστήριξε πως η ελεύθερη μετακίνησή τους δεν θα παρεμποδιστεί.
Οι κατασκευές στις τέσσερις δομές της ενδοχώρας γίνονται στα πλαίσια του προγράμματος SMS (Site Management Support), το οποίο χρηματοδοτείται από την Επιτροπή.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ο νέος διαγωνισμός που δημοσιοποίησε το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου στις 31 Μαρτίου 2021 στην ιστοσελίδα του για την ανάθεση του έργου «Εργασίες περίφραξης και εγκατάστασης υποδομών ασφαλείας στις Δομές της ενδοχώρας» σε άλλες 24 δομές της ενδοχώρας δε θα σχετίζεται πλέον με το πρόγραμμα SMS, αλλά «αναμένεται να χρηματοδοτηθεί από εθνικές και ευρωπαϊκές πηγές».
Στα τέλη Μαρτίου, η Ευρωπαία Επίτροπος Ούλβα Γιόχανσον βρέθηκε στη Λέσβο και τη Σάμο με τον υπουργό Μετανάστευσης και Ασύλου, Νότη Μηταράκη, για την επισημοποίηση του προγράμματος κατασκευής νέων δομών στα δύο νησιά καθώς και την Χίο, την Κω και την Λέρο, με συνολική χρηματοδότηση άνω των 276 εκατ. ευρώ.
Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου, η κα. Γιόχανσον είχε αναφερθεί στη δημιουργία ανοιχτών δομών στα πέντε νησιά ― ο κ. Μηταράκης σε κλειστές δομές.
Ενώ το διακύβευμα τότε φαινόταν να αφορά τις δομές των νησιών, αναμένεται οι εργασίες που πραγματοποιούνται σήμερα να έχουν σύντομα ως αποτέλεσμα οι πρώτες κλειστές δομές φιλοξενίας προσφύγων να βρίσκονται στην ενδοχώρα.
Η Petra Molnar, ερευνήτρια του Refugee Law Lab, είπε στο Solomon:
«Η απόφαση της Ελλάδας για κλειστές δομές βρίσκεται σε σύμπνοια με την παγκόσμια τάση για ποινικοποίηση της μετανάστευσης και στροφή στον εγκλεισμό και την κράτηση, αντί για ανθρώπινες πολιτικές που σέβονται την αξιοπρέπεια των ανθρώπων και το διεθνώς προστατευμένο δικαίωμά τους να αναζητήσουν διεθνή προστασία».
Το ρεπορτάζ έγινε στο πλαίσιο του Solomon media lab 2020-2021 με την υποστήριξη του Faces of Migation.
Στήριξε την ανεξάρτητη δημοσιογραφία!
Η ερευνητική δημοσιογραφία απαιτεί χρόνο και πόρους που δεν διαθέτουμε πάντα. Για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε να ελέγχουμε την εξουσία και να ασκούμε πίεση, χρειαζόμαστε τη βοήθειά σας.
