«Ήταν Πλέον Αργά»: Η Frontex αποδίδει ευθύνες στο Λιμενικό για την Πύλο

Τα ευρήματα της δημοσιογραφικής έρευνας γύρω από τις συνθήκες που οδήγησαν στο πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου επιβεβαιώνει η εσωτερική έκθεση (Serious Incident Report) της Frontex για το συμβάν.

Η εσωτερική έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής φέρει ημερομηνία 1 Δεκεμβρίου 2023, δηλαδή σχεδόν έξι μήνες μετά το ναυάγιο της 14ης Ιουνίου 2023, που κόστισε τη ζωή έως και 650 ανθρώπων. Την έκθεση ανήρτησε στην πλατφόρμα X (πρώην Twitter) η δημοσιογράφος Eleonora Vasques, η οποία την έλαβε μέσα από Αίτημα Πρόσβασης στη Δημόσια Πληροφορία (FOIA).

Η καταγραφή των γεγονότων, εκείνων που προηγήθηκαν αλλά και όσων ακολούθησαν της ανατροπής του αλιευτικού, επιβεβαιώνει τα ευρήματα της κοινής έρευνας του Solomon σε συνεργασία με την ερευνητική ομάδα Forensis, τη βρετανική εφημερίδα Guardian και τη γερμανική δημόσια τηλεόραση ARD, αλλά και άλλων Μέσων.

Παρουσιάζονται, επίσης, ορισμένες άγνωστες έως σήμερα πτυχές. Συγκεκριμένα, στις 17 σελίδες της εσωτερικής έκθεσης, η Frontex:

• αποδίδει στο ελληνικό Λιμενικό ανακρίβειες ως προς την παρουσίαση των γεγονότων, π.χ. ως προς τον ισχυρισμό ότι το υπέρφορτο αλιευτικό παρέμεινε ακίνητο μόνο για μικρό διάστημα,

• επισημαίνει ότι το Λιμενικό αγνόησε τα επαναλαμβανόμενα αιτήματα της Frontex για παροχή βοήθειας,

• σημειώνει πως το Λιμενικό ξεκίνησε επιχείρηση διάσωσης μόνο όταν «ήταν πλέον πολύ αργά για να σωθούν όλοι οι μετανάστες», και έστειλε το πρώτο σήμα για βοήθεια 25 λεπτά μετά τη βύθιση του αλιευτικού,

• αναφέρει ότι προσωπικό της Frontex διεξήγαγε συνεντεύξεις με επιζώντες στη δομή της Μαλακάσας, όπου διέμεναν μετά το ναυάγιο. Στην έκθεση η Frontex χαρακτηρίζει  τις μαρτυρίες για ρυμούλκηση του αλιευτικού που οδήγησε στη βύθισή του «συνεπείς»,

• καταγράφει την άρνηση του Λιμενικού να απαντήσει σε συγκεκριμένα ερωτήματα που απέστειλε η Frontex μετά το ναυάγιο.

Η έκθεση αποκαλύπτει ακόμα, ότι οι επιβάτες πακιστανικής καταγωγής τοποθετήθηκαν από τους διακινητές στο χαμηλότερο κατάστρωμα με τη βοήθεια σκάλας, την οποία στη συνέχεια αφαίρεσαν. Με αυτό τον τρόπο, σημειώνεται στην έκθεση, οι Πακιστανοί επιβάτες δεν μπορούσαν να φτάσουν την έξοδο, καθώς ήταν πολύ ψηλά. Μόνο 12 από τους 104 επιζώντες είναι πακιστανικής καταγωγής.

Σε σχέση με τον αριθμό των μεταναστών που επέβαιναν στο αλιευτικό, τα στοιχεία που αναφέρει η Frontex στην έκθεση φαίνεται να ταιριάζουν με αυτά της δημοσιογραφικής έρευνας. Συγκεκριμένα, η Frontex υπολογίζει τον αριθμό των επιβατών στο αλιευτικό μεταξύ 685 και 755, εκ των οποίων οι 125-150 ήταν συριακής καταγωγής (πέντε γυναίκες και έξι παιδιά), οι 400-425 πακιστανικής καταγωγής (λιγότερες από τριάντα γυναίκες και παιδιά στο σύνολο), οι 150-170 ήταν Αιγύπτιοι και περίπου 10 άτομα από την Παλαιστίνη.

Διάσωση όταν ήταν πλέον αργά

Μεταξύ άλλων, η έκθεση της Frontex παρουσιάζει ένα χρονολόγιο που βασίζεται στις καταγραφές του ευρωπαϊκού οργανισμού. 

Το χρονολόγιο επιβεβαιώνει πως, προοδευτικά από το πρωί της 13ης Ιουνίου, οι ελληνικές Αρχές είχαν ενημερωθεί από διαφορετικές πηγές (ιταλικές Αρχές, Frontex, οργάνωση Alarm Phone) για την κατάσταση του υπέρφορτου αλιευτικού, στο οποίο γνώριζαν πως υπάρχουν και νεκροί επιβάτες.

Τις ημέρες που ακολούθησαν του ναυαγίου, το Λιμενικό υποστήριξε πως το αλιευτικό ήταν αξιόπλοο και έπλεε δίχως ταχύτητα ένα μικρό διάστημα μόνο.

Πέρα από τις αντίθετες μαρτυρίες των επιζώντων, όμως, η Frontex επισημαίνει πως από την ανάλυση των καταγραφών κίνησης παραπλέοντος τάνκερ που βρέθηκε στο σημείο για να βοηθήσει, προκύπτει ότι η μηχανή του αλιευτικού δεν λειτουργούσε για μεγαλύτερα διαστήματα.

Η έκθεση της Frontex επισημαίνει ότι τα μέσα που κινητοποίησε το Λιμενικό (συμπεριλαμβανομένων των τάνκερ από τα οποία ζητήθηκε να παράσχουν προμήθειες και των ελικοπτέρων του Λιμενικού) δεν ήταν επαρκή ώστε να διασωθούν οι πρόσφυγες.

«Κρίνοντας από τα μέσα που πραγματικά αναπτύχθηκαν, καθώς και με βάση ορισμένες μαρτυρίες μεταναστών», αναφέρεται, «φαίνεται ότι η άμεση εστίαση των αρχών πριν από το ναυάγιο δεν ήταν η διάσωση». 

Ακόμα και από τις δηλώσεις των ελληνικών Αρχών, προκύπτει ότι «ανακοίνωσαν την επιχείρηση Έρευνας και Διάσωσης μόνο αφότου ανετράπη το Adriana – δηλαδή όταν ήταν πλέον πολύ αργά για να σωθούν όλοι οι μετανάστες».

Η Frontex επισημαίνει πως η πολυτελής θαλαμηγός Mayan Queen έλαβε εντολή να σπεύσει στο σημείο περίπου 25 λεπτά μετά το ναυάγιο. Έως και σήμερα, οι ελληνικές Αρχές δεν έχουν εξηγήσει γιατί χρειάστηκε να περάσει τόσος χρόνος προτού ζητήσουν βοήθεια στην επιχείρηση διάσωσης, στην οποία έως τότε συμμετείχε μόνο ένα σκάφος του Λιμενικού.

Καμία απάντηση στη Frontex

Από την εσωτερική έκθεση επιβεβαιώνεται πως η Frontex είχε προσφέρει συνδρομή με εναέρια μέσα στις ελληνικές Αρχές, αλλά τα διαδοχικά της αιτήματα έμειναν αναπάντητα.

Το Λιμενικό ζήτησε από τη Frontex να αποστείλει ένα drone σε άλλο περιστατικό νότια της Κρήτης. Όταν η κατάσταση εκεί βρισκόταν υπό έλεγχο, η Frontex πρόσφερε και πάλι το drone για να αποσταλεί στο σημείο όπου βρισκόταν το αλιευτικό. Το Λιμενικό δεν απάντησε στο αίτημα.

Η έκθεση αποκαλύπτει δύο πτυχές που, έως σήμερα, δεν ήταν ευρέως γνωστές.

Πρώτον, πως μετά τα διαδοχικά αιτήματα στα οποία η Frontex δεν έλαβε απάντηση, ο συντονιστής της αποφάσισε μόνος του να ανακατευθύνει το drone στο σημείο, όπου έφτασε αφού είχε ανατραπεί το αλιευτικό. Δεύτερον, επισημαίνεται πως, πέραν των τυπικών έως τότε αρμοδιοτήτων στο πλαίσιο της επιχείρησής της στην Ελλάδα, η Frontex απέστειλε στη δομή της Μαλακάσας προσωπικό που έλαβε συνεντεύξεις από επιζώντες. 

Παρότι δεν υπάρχει οπτικό υλικό, με τα μέσα της Frontex απόντα και τις κάμερες του μόνου σκάφους του Λιμενικού εκτός λειτουργίας, η εσωτερική έκθεση της Frontex επισημαίνει πως η θέση των ελληνικών Αρχών πως δεν προσπάθησαν σε καμία περίπτωση να ρυμουλκήσουν το αλιευτικό «είναι ασύμβατη με ορισμένες από τις συνεπείς μαρτυρίες των μεταναστών».

Καμία λογοδοσία από το Λιμενικό

Στις 8 Νοεμβρίου 2023, στο πλαίσιο της αρμοδιότητας του για τη διερεύνηση περιστατικών αυθαιρεσίας από ένστολους, ο Συνήγορος του Πολίτη ανακοίνωσε πως ξεκινάει δική του ανεξάρτητη έρευνα, προκειμένου να φωτιστούν οι συνθήκες γύρω από το πολύνεκρο ναυάγιο.

Η ανεξάρτητη Αρχή ανέφερε πως είχαν προηγηθεί επικοινωνίες με την ηγεσία του Λιμενικού. Συνάντησε όμως την «ρητή άρνηση» του Σώματος για διεξαγωγή εσωτερικής πειθαρχικής έρευνας και για να της διατεθούν τα στοιχεία που ζήτησε.

Στην εσωτερική της έκθεση για το ναυάγιο, η Frontex αναφέρει πως απέστειλε στις ελληνικές αρχές μια λεπτομερή λίστα ερωτήσεων στις 19 Ιουλίου 2023. 

Μεταξύ άλλων, ρώτησε για τα καταγραφικά συστήματα του σκάφους ΠΠΛΣ-920 του Λιμενικού που βρισκόταν στο σημείο, γιατί δεν αξιοποιήθηκαν τα εναέρια Μέσα που πρόσφερε η Frontex, καθώς και για τις καταγγελίες επιζώντων για αφαίρεση των κινητών τους αμέσως μετά το ναυάγιο.

Το ελληνικό Εθνικό Σημείο Επαφής με τη Frontex απάντησε στις 25 Αυγούστου 2023. Η Frontex, αναφέρει η έκθεση, «εκφράζει τη λύπη της για το ότι τα περισσότερα ερωτήματα έμειναν αναπάντητα».