Newsletter | Στήριξε το Solomon
Ο Συνήγορος του Πολίτη ξεκινά ανεξάρτητη έρευνα για το πολύνεκρο ναυάγιο στην Πύλο. Στο μεταξύ, το πρόσφατο παρελθόν του Λιμενικού γεννά ερωτήματα για όσα του αποδίδονται: ρυμούλκηση του Andriana, που φέρεται να οδήγησε στην ανατροπή, και ταυτόσημες καταθέσεις επιζώντων.
Έξι μήνες μετά το ναυάγιο στην Πύλο, το οποίο κόστισε τη ζωή περισσότερων από 600 αιτούντων άσυλο, η δικαστική διερεύνηση της υπόθεσης φέρεται να κινείται αργά.
Και με τρόπο που δημιουργεί ερωτηματικά: τα κινητά τηλέφωνα των 14 μελών του πληρώματος του σκάφους του Λιμενικού ΠΠΛΣ-920, στο οποίο επιζώντες αποδίδουν την ανατροπή του αλιευτικού στο οποίο επέβαιναν ύστερα από προσπάθεια ρυμούλκησης, κατασχέθηκαν στις 2 Οκτωβρίου 2023, δηλαδή τρεισήμισι μήνες μετά το ναυάγιο.
Την ανάγκη διερεύνησης των συνθηκών του μεγαλύτερου ναυαγίου, που έχει σημειωθεί ποτέ εντός της ελληνικής Ζώνης Έρευνας και Διάσωσης, έχουν μεταξύ άλλων υπογραμμίσει ευρωβουλευτές από τέσσερις ευρω-ομάδες, καθώς και η Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, Ντούνια Μιγιάτοβιτς.
Στις 8 Νοεμβρίου 2023, ο Συνήγορος του Πολίτη ανακοίνωσε πως ξεκινάει δική του ανεξάρτητη έρευνα, στα πλαίσια της αρμοδιότητας της ανεξάρτητης Αρχής για τη διερεύνηση περιστατικών αυθαιρεσίας από ένστολους.
Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση, της απόφασης είχαν προηγηθεί επικοινωνίες του Συνηγόρου του Πολίτη με την ηγεσία του Λιμενικού Σώματος, και η «ρητή άρνηση» του Λιμενικού να διεξαγάγει εσωτερική πειθαρχική έρευνα και να διαθέσει στον Συνήγορο του Πολίτη τα στοιχεία που ζήτησε, προκειμένου να φωτιστούν οι συνθήκες γύρω από το πολύνεκρο ναυάγιο.
Στην ανακοίνωση, ο Συνήγορος του Πολίτη επισημαίνει ότι «το γεγονός και μόνον του τραγικού θανάτου δεκάδων ανθρώπων και η ύπαρξη εκατοντάδων αγνοουμένων θα αρκούσε για να στηρίξει την ανάγκη πλήρους και άμεσης διερεύνησης της διοικητικής αντιμετώπισης του συγκεκριμένου περιστατικού πλοίου που βρισκόταν σε κίνδυνο».
Η ανεξάρτητη Αρχή επιβεβαιώνει πως στις 13 Ιουνίου 2023 είχε επίσης λάβει την ειδοποίηση προς τις ελληνικές Αρχές πως οι επιβαίνοντες του αλιευτικού «Ζητούν επειγόντως βοήθεια», την οποία ανέδειξε ρεπορτάζ του Solomon. Και συμπληρώνει πως το αλιευτικό βρισκόταν «σε συνθήκες ευαλωτότητας κι επικινδυνότητας που γνωρίζει το Λιμενικό Σώμα από πολλές άλλες διασώσεις».
Σύμφωνα με τα έγγραφα που δίνει στη δημοσιότητα, στις 22 Ιουνίου 2023 ο Συνήγορος του Πολίτη απέστειλε επιστολή στον Αρχηγό του Λιμενικού Σώματος, Αντιναύαρχο Γεώργιο Αλεξανδράκη, ζητώντας να πληροφορηθεί εάν έχει διαταχθεί Ένορκη Διοικητική Εξέταση (ΕΔΕ) εντός του Λιμενικού Σώματος για το συμβάν.
Στις 28 Ιουλίου 2023, ο Συνήγορος του Πολίτη επανήλθε με νέα επιστολή υπενθυμίζοντας το ερώτημά του. Στις 8 Σεπτεμβρίου 2023, επισημαίνοντας πως έχει εκ του νόμου την αρμοδιότητα για να διεξάγει δική του ανεξάρτητη έρευνα, ο Συνήγορος του Πολίτη ζήτησε να του διατεθούν ορισμένα στοιχεία.
Μεταξύ άλλων, ζήτησε να λάβει το επιχειρησιακό σχέδιο που εκτέλεσε το Λιμενικό, τα διακριτικά των σκαφών του Λιμενικού που συμμετείχαν σε αυτό, και τις ηχητικές και απομαγνητοφωνημένες συνομιλίες που καταγράφηκαν στο πλαίσιο της επιχείρησης την ημέρα του ναυαγίου.
Πέρα από την άρνηση των Αρχών, όλα δείχνουν πως η ανεξάρτητη Αρχή καλείται να αντιμετωπίσει και ορισμένες απρόσμενες δυσκολίες σε ό,τι αφορά την ίδια την ύπαρξη στοιχείων που θα διευκολύνουν την έρευνά της.
Σε ρεπορτάζ της Καθημερινής, πηγές του Λιμενικού σημειώνουν ότι οι επικοινωνίες του κυβερνήτη του σκάφους ΠΠΛΣ-920 με το αρχηγείο «έγιναν μέσω κινητών και ως εκ τούτου είναι δύσκολη η ανάκτηση συνομιλιών από τη νύχτα του ναυαγίου».
Η δημοσιογραφική έρευνα έχει θέσει υπό αμφισβήτηση μια σειρά ισχυρισμών, που διατυπώθηκαν από το Λιμενικό ως προς τις συνθήκες γύρω από το ναυάγιο, όπως η επίκληση πως παρά την επαναλαμβανόμενα προσφερόμενη βοήθεια οι επιβαίνοντες του υπέρφορτου αλιευτικού την αρνήθηκαν.
Παράλληλα, έχουν αναδειχθεί μαρτυρίες επιζώντων που αποδίδουν την ανατροπή του αλιευτικού σε απόπειρα ρυμούλκησης από το ΠΠΛΣ-920 (στην κοινή έρευνα των Solomon, Forensis, The Guardian, ARD αναφέρεται συγκεκριμένα ένα μπλε σχοινί, το οποίο η έρευνα εντόπισε πως πράγματι χρησιμοποιεί το συγκεκριμένο σκάφος), και επισημαίνονται ισχυρές ενδείξεις για παρεμβολή στις καταθέσεις των επιζώντων ως προς τα αίτια του ναυαγίου.
Σε αυτό το σημείο του ρεπορτάζ θα εξετάσουμε τη δυσπιστία που γεννά το πρόσφατο παρελθόν του Λιμενικού για τις καταγγελίες που έχουν διατυπωθεί μέσα από το απόρρητο πόρισμα της OLAF (Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης), που στα πλαίσια της έρευνάς της για τις επαναπροωθήσεις απέκτησε πρόσβαση σε εσωτερική επικοινωνία και βάσεις δεδομένων της Frontex (Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής), και τις δικογραφίες σχετικά με άλλα ναυάγια που βρίσκονται στη διάθεση του Solomon.
Επιζώντες του ναυαγίου της Πύλου υποστηρίζουν πως το σκάφος του Λιμενικού ΠΠΛΣ-920 επιχείρησε να ρυμουλκήσει το αλιευτικό, προκαλώντας την ανατροπή και βύθισή του.
Το Λιμενικό, από πλευράς του, αρνείται οποιαδήποτε απόπειρα ρυμούλκησης. Θα μπορούσε να έχει προβεί σε μια τέτοια ενέργεια;
Η εμπιστευτική έκθεση της OLAF παρουσιάζει αρκετά περιστατικά, στα οποία εναέρια Μέσα της Frontex καταγράφουν οπτικά σκάφη του ελληνικού Λιμενικού να ρυμουλκούν λέμβους με αιτούντες άσυλο.
Σε ένα περιστατικό, παρουσιάζεται η παράθεση των γεγονότων για την επαναπροώθηση μιας λέμβου με 25 αιτούντες άσυλο στο Αιγαίο, από τα ελληνικά στα τουρκικά ύδατα, μέσα από τους προφορικούς ισχυρισμούς του Λιμενικού Σώματος και την οπτική καταγραφή της Frontex:
Οι αιτούντες άσυλο καταγράφονται στο βίντεο να μεταφέρονται για σύντομο χρονικό διάστημα στο σκάφος του Λιμενικού, πριν επιστραφούν στη βάρκα τους και ρυμουλκηθούν ως τα τουρκικά ύδατα.
«Ήταν ασφαλείς ενόσω βρίσκονταν στο ελληνικό περιπολικό σκάφος, και βρέθηκαν σε κατάσταση κινδύνου όταν τους επιβίβασαν ξανά σε μια λαστιχένια βάρκα και αφέθηκαν ακυβέρνητοι χωρίς πρόωση», αναφέρει σχετικά το Κέντρο Καταστάσεων της Frontex.
Στις μεταξύ τους επικοινωνίες, στελέχη της Frontex μιλούν για την «επανάληψη τέτοιου είδους περιστατικών, που κάνει όλο και πιο δύσκολη την αντιμετώπισή τους».
Σημειώνουν πως οι ελληνικές Αρχές καταγράφουν τα περιστατικά ρυμούλκησης των αιτούντων άσυλο από τα ελληνικά στα τουρκικά ύδατα ως «αποτροπή εισόδου», και πως ζητούν από τα στελέχη της Frontex να αλλάζουν τις συντεταγμένες στις οποίες εντοπίζονται οι βάρκες των αιτούντων άσυλο, ώστε να μην εμφανίζονται σε ελληνικά αλλά σε τουρκικά ύδατα.
Η δημοσιογραφική έρευνα —για παράδειγμα η κοινή έρευνα των Solomon, Forensis, The Guardian και ARD, καθώς και η έρευνα των Lighthouse Reports, Reporters United, Der Spiegel και άλλων Μέσων — έχει αναδείξει τις ομοιότητες στις καταθέσεις επιζώντων του ναυαγίου.
Όταν περιγράφουν το ναυάγιο, οι μαρτυρίες που εμφανίζονται να έχουν δώσει στο Λιμενικό δύο επιζώντες διαφορετικής εθνικότητας είναι ίδιες λέξη προς λέξη: «Ήμασταν πάρα πολλοί άνθρωποι στο σκάφος, το οποίο ήταν παλιό και σκουριασμένο … γι’ αυτό ανατράπηκε και βυθίστηκε στο τέλος».
Από την εξέταση των δικογραφιών που βρίσκονται στη διάθεση του Solomon, προκύπτουν και άλλες περιπτώσεις ναυαγίων στις οποίες οι καταθέσεις εμφανίζονται να είναι ταυτόσημες λέξη προς λέξη, ακόμη και για ολόκληρες παραγράφους.
Ένα παράδειγμα αποτελούν οι δύο καταθέσεις που ακολουθούν, από ναυάγιο στο Αιγαίο τον Μάιο του 2022. Όπως φαίνεται στην εικόνα, οι δύο καταθέσεις ταυτίζονται για πολλές συνεχόμενες προτάσεις.
Η Frontex, που επιχειρεί στην κεντρική Μεσόγειο και είχε από το πρωί της 13ης Ιουνίου ενημερώσει τις ελληνικές Αρχές για την κατάσταση του αλιευτικού, είχε προσφερθεί να συνδράμει τρεις φορές.
Είχε προτείνει να συνδράμει με το αεροσκάφος Eagle 1 στις 19:35 και στις 00:34, και είχε προσφέρει το drone Heron στις 00:52. Πηγή του ευρωπαϊκού οργανισμού είπε ότι το Λιμενικό Σώμα δεν απάντησε σε κανένα από τα τρία αιτήματα παροχής συνδρομής.
Η ελληνική πλευρά ζήτησε από την Frontex να αποστείλει το Eagle 1 σε περιστατικό έρευνας και διάσωσης νότια της Κρήτης. Θα μπορούσε αυτή η διαταγή να αφορά επιθυμία να μην υπάρχει οπτική καταγραφή, όπως στις προαναφερθείσες περιπτώσεις;
Στην απόρρητη έκθεση της OLAF παρουσιάζεται ένα περιστατικό από τα ξημερώματα της 5ης Αυγούστου 2020, στο οποίο αεροσκάφος επιτήρησης της Frontex εντοπίζει στο Αιγαίο βάρκα στην οποία επιβαίνουν περίπου 30 αιτούντες άσυλο.
Κατά τη στιγμή του εντοπισμού της, η βάρκα βρίσκεται περίπου 1,2 ναυτικά μίλια εντός των ελληνικών υδάτων, και σκάφος του ελληνικού Λιμενικού την ρυμουλκεί προς τα τουρκικά ύδατα.
Στο συγκεκριμένο αεροσκάφος της Frontex, που επισημαίνει πως κάτι τέτοιο «μπορεί να θέσει σε σοβαρό κίνδυνο την ασφάλεια των επιβαινόντων» και ως μάρτυρας του περιστατικού θα έπρεπε να το καταγράψει στην εσωτερική βάση δεδομένων, δεν δίνεται η δυνατότητα να μείνει στο σημείο για πολύ.
«Έλαβε αμέσως εντολή από τον ειδικό της Ελληνικής Ακτοφυλακής να πετάξει μακριά», αναφέρεται. Το Λιμενικό φέρεται να έλαβε πρόσθετη μέριμνα ώστε το αεροσκάφος να μείνει μακριά από το σημείο όσο η επαναπροώθηση λάμβανε χώρα.
«Στάλθηκε για να κάνει περιπολίες σε ελληνικό έδαφος μπρος-πίσω εννέα φορές, μεταξύ δύο σημείων στα οποία δεν σημειώθηκε ποτέ καμία δραστηριότητα», σχολιάζουν τα στελέχη της Frontex στην καταγραφή του συμβάντος.
Στήριξε την ανεξάρτητη δημοσιογραφία!
Η ερευνητική δημοσιογραφία απαιτεί χρόνο και πόρους που δεν διαθέτουμε πάντα. Για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε να ελέγχουμε την εξουσία και να ασκούμε πίεση, χρειαζόμαστε τη βοήθειά σας.
