Σερβία: «Δεν υπάρχει τιμή να μας αποζημιώσει για τη μόλυνση του αέρα και της γης»
Η εντατική δραστηριοποίηση βιομηχανικών κολοσσών ξένων συμφερόντων δεν διασφαλίζει στη Σερβία μόνο το πολυπόθητο συνάλλαγμα: φέρνει και τις τοπικές κοινωνίες αντιμέτωπες με βαρύ περιβαλλοντικό κόστος.
Η Σερβία διψάει για επενδύσεις, για υλοποίηση έργων υποδομής, και εισροή ξένου συναλλάγματος.
Και, με την ενταξιακή διαδικασία της στην Ευρωπαϊκή Ένωση να μην έχει ακόμη ολοκληρωθεί, δέκα χρόνια αφότου αναγνωρίστηκε επίσημα ως υποψήφια προς ένταξη χώρα, η Σερβία αναγκάζεται να στραφεί σε βιομηχανικά συμφέροντα εκτός της ηπείρου, μεταξύ των οποίων και σε κινεζικούς κολοσσούς: από 2 εκατ. ευρώ το 2010, η Κίνα μετατράπηκε σε κύριο ξένο επενδυτή μέσα σε μια δεκαετία, με μισό δις ευρώ επενδύσεις μόνο το 2020.
Ωστόσο, όπως είπε ένας ειδικός των επενδύσεων στον δημοσιογράφο Αποστόλη Φωτιάδη και τον φωτορεπόρτερ Νίκο Πηλό, που για λογαριασμό του Solomon ταξίδεψαν στη χώρα στα πλαίσια των τριπλών εκλογών του περασμένου Απριλίου, «εάν επιλέγεις τους Κινέζους, επιλέγεις και το επιχειρηματικό τους μοντέλο».
Στο Μπορ, όπου η κινεζική πολυεθνική Zijin αναπτύσσει ταχύτατα τις υποδομές για να εκμεταλλευτεί ένα νέο κοίτασμα χαλκού και χρυσού, επιθεωρήσεις έδειξαν την ύπαρξη διοξειδίου του θείου (SO2) από τέσσερις έως και οκτώ φορές περισσότερο από τα νόμιμα όρια, με τους ντόπιους να βιώνουν στην καθημερινότητά τους το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της επένδυσης. Στα έργα που πραγματοποιούνται στα περίχωρα της πόλης Ζρένιανιν, για τη δημιουργία μιας τεράστιας βιομηχανίας ελαστικών αυτοκινήτων από τον κινεζικό γίγαντα Linglong, απασχολούνται εκατοντάδες Βιετναμέζοι εργάτες σε συνθήκες που, σύμφωνα με ερευνητές των Ηνωμένων Εθνών, παραπέμπουν σε «τράφικινγκ».
Μέσα από την κινητοποίησή τους, ομάδες πολιτών φιλοδοξούν να επιβληθεί έλεγχος στους όρους δραστηριοποίησης των ξένων συμφερόντων. Την ίδια στιγμή, ο πανίσχυρος πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς κατηγορείται πως αλλάζει πάντοτε το παιχνίδι, για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα που επιθυμεί. Οι ντόπιοι και ακτιβιστές που μίλησαν στο Solomon, ωστόσο, επιμένουν: «Δεν υπάρχει τιμή να μας αποζημιώσει για τη μόλυνση του αέρα και της γης».
Η κινεζική πολυεθνική Zijin έφτασε στο Μπορ το 2018, και αναπτύσσει ταχύτατα τις υποδομές για να εκμεταλλευτεί ένα νέο κοίτασμα χαλκού και χρυσού.
Ο νόμος για τις απαλλοτριώσεις στη Σερβία προβλέπει ταχύτατες διαδικασίες όταν μια επένδυση χαρακτηρίζεται εθνικό συμφέρον.
Επιθεωρήσεις στο Μπορ έχουν πιστοποιήσει την ύπαρξη διοξειδίου του θείου (SO2) από τέσσερις έως και οκτώ φορές περισσότερο από τα νόμιμα όρια.
Άποψη των ανοιχτών ορυχείων στην πόλη του Μπορ.
Το πρόβλημα της μόλυνσης από την εξορυκτική δραστηριότητα υπάρχει όσο και τα ορυχεία στην περιοχή του Μπορ. Η κινητοποίηση των κατοίκων και η φθίνουσα δραστηριότητα της ― δημόσιας ακόμα ― εταιρείας είχαν σχετικά εξομαλύνει το πρόβλημα, όμως η άφιξη της κινεζικής πολυεθνικής και η εντατικοποίηση της παραγωγής επιδεινώνουν τις ανησυχίες των κατοίκων εκ νέου.
Ποταμός στην περιοχή του Μπορ στον οποίο καταλήγουν λήμματα από τις εξορυκτικές εγκαταστάσεις.
Πέρα από το διοξείδιο του θείου (SO2), το αρσενικό είναι ο άλλος μεγάλος, σιωπηλός κίνδυνος, η παρουσία του οποίου σε μεγάλες συγκεντρώσεις συνδέεται με καρκινογενέσεις.
Oι ουρανοξύστες του Belgrade Waterfront, ενός από τα μεγαλύτερα επενδυτικά πρότζεκτ που δρομολογήθηκαν υπό την καθοδήγηση του Βουτσιτς τα προηγούμενα χρόνια.
Κηρυγμένη έργο εθνικής σημασίας με ειδικό νόμο τον Απρίλιο του 2015, η επένδυση απέφυγε πολλά νομικά εμπόδια και αργόσυρτες διοικητικές διαδικασίες, καθιστώντας δυνατή και την αποφυγή δημοσίων διαγωνισμών για έργα σχετικά με την επένδυση.
Ο γυάλινος πύργος στο κέντρο του Belgrade Waterfront έχει φανατικούς οπαδούς αλλά και ορκισμένους εχθρούς που ήδη τον έχουν βαφτίσει με το προσωνύμιο «πέος».
Στα περίχωρα της πόλης Ζρένιανιν, κατασκεύαζεται μια τεράστια βιομηχανία ελαστικών για αυτοκίνητα, μια επένδυση του κινέζικου γίγαντα Linglong.
Στα έργα απασχολούνται εκατοντάδες Βιετναμέζοι εργάτες οι οποίοι, σύμφωνα με ειδικούς των Ηνωμένων Εθνών που διερεύνησαν το εργασιακό τους καθεστώς, «εξαναγκάζονται να εργαστούν και να ζήσουν σε συνθήκες που θέτουν σοβαρούς κινδύνους για την υγεία και τη ζωή».
Για να εξασφαλίσει ότι η επένδυση θα γίνει στη Σερβία και όχι κάποια άλλη χώρα της κεντρικής ή ανατολικής Ευρώπης, η σερβική κυβέρνηση παραχώρησε δωρεάν τη γη στην οποία χτίζεται η βιομηχανία και υποσχέθηκε 75 εκατ. ευρώ για την επιδότηση 1.200 θέσεων εργασίας.
Ειδικοί λένε ότι η επένδυση θα δημιουργήσει σημαντική οικονομική δραστηριότητα, όμως ένα σημαντικό ερώτημα είναι το ποιο θα είναι το τίμημα με όρους εργασιακών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων και περιβαλλοντικών όρων.
Δεκάδες επιθεωρήσεις από αρμόδιες αρχές δεν έχουν δείξει κανένα σοβαρό ζήτημα σχετικά με το εργασιακό καθεστώς στην Linglong.
Η βιομηχανία χάλυβα Hesteel Serbia, την οποία διαχειρίζονταν αμερικανικά συμφέροντα από το 2003 μέχρι το 2012, όταν ονομαζόταν U.S. Steel. Το 2012, οι Αμερικανοί έφυγαν πουλώντας την εταιρεία στο κράτος για 1 δολάριο, και αφήνοντας πίσω 5.400 εργαζομένους.
Η εταιρεία, μια από τις μεγαλύτερες εξαγωγής της χώρας, υπολειτουργούσε για χρόνια ενώ αλλεπάληλοι διαγωνισμοί αποτύγχαναν να λύσουν το καθεστώς ιδιοκτησίας.
Το 2016, την ανέλαβε τελικά η κινεζική πολυεθνική Hesteel Group, οδηγώντας την παραγωγή εκ νέου σε έκρηξη.
Τα παράπονα και οι διαμαρτυρίες για την περιβαλλοντική επιβάρυνση στην περιοχή, στιγματισμένη απο την κόκκινη σκόνη που προέρχεται από τη βιομηχανία, είναι διαχρονικά.
Ένα παχύ στρώμα κόκκινης σκόνης σκεπάζει τα πάντα στην γύρω περιοχή.
