Για τους αιτούντες άσυλο στην Ιταλία, ψεύτικες λύσεις δίνονται σε αληθινά προβλήματα

Ο νέος, μαύρος άντρας περπατάει μόνος, κουβαλώντας το σακίδιό του, σε έναν έρημο δρόμο. Το απόγευμα, ο ήλιος καίει ακόμα το δέρμα στις εξοχές της Σικελίας. Ο Ντιντιέρ, -όχι το πραγματικό όνομα του 22χρονου άντρα από την Ακτή Ελεφαντοστού- χρειάζεται να περπατήσει περισσότερο από μία ώρα μέχρι να φτάσει στο σχολείο, όπου παρακολουθεί τα μαθήματά του. «Κάποιες φορές οι δάσκαλοι μας μαζεύουν στο σταυροδρόμι. Υπήρχε παλιά λεωφορείο, αλλά πλέον δεν λειτουργεί η δημοτική συγκοινωνία», λέει στο Solomon MAG, χαμογελώντας στην πρότασή μας να τον πάμε μέχρι κάπου.

Το Μίνεο είναι ένα μικρό, απομονωμένο χωριό στη Νότια Σικελία: από εδώ χρειάζεσαι οπωσδήποτε αμάξι για να φτάσεις μέχρι την Κατάνια, την μεγαλύτερη κοντινότερη πόλη. Ακόμα πιο απομονωμένο είναι το CARA του Μίνεο, ένα κολοσσιαίο κέντρο υποδοχής αιτούντων άσυλο ανάμεσα στους πορτοκαλεώνες.

Από το Κέντρο μέχρι το χωριό, είναι 15 λεπτά με το αμάξι -αν έχεις αμάξι. Οι άνθρωποι που μένουν εδώ, μπορούν θεωρητικά να βγαίνουν όποτε θέλουν, αλλά στην πραγματικότητα είναι αποκομμένοι από το περιβάλλον. Κάποιοι από αυτούς διαθέτουν ένα ποδήλατο και μπορούν να φτάσουν στο χωριό πιο γρήγορα απ’ ότι με τα πόδια. Αλλά ακόμα κι έτσι, χρειάζεται μισή ώρα σε ανηφοριά, μια κουραστική διαδρομή όταν η θερμοκρασία ανεβαίνει. Ο στρατός και η αστυνομία φρουρούν συνεχώς τις πύλες του CARA, όπου η είσοδος σε άλλους απαγορεύεται αυστηρά. Τα αδέσποτα σκυλιά παραμονεύουν τριγύρω.

Ο “λευκός ελέφαντας” στην σικελιάνικη εξοχή

Το Κέντρο του Μίνεο βρίσκεται σε λειτουργία από το 2011 και υπήρξε το μεγαλύτερο στην Ιταλία. Οι μέρες του, ωστόσο, είναι πια μετρημένες.

Ο Ιταλός Υπουργός Εσωτερικών, Ματέο Σαλβίνι, ανακοίνωσε ότι το Κέντρο θα κλείσει μέσα στη χρονιά. Λιγότεροι από 200 είναι τώρα οι κάτοικοί του, που περιμένουν στωικά τη μοίρα τους. Ο Ντιντιέρ φαίνεται αποθαρρυμένος, όπως και πολλοί άλλοι. «Δεν ξέρουμε ούτε που, υποτίθεται ότι θα πάμε. Θα το ανακαλύψουμε κατευθείαν στο λεωφορείο. Απλώς δημοσιεύουν μια λίστα με ονόματα ανθρώπων που πρόκειται να μεταφερθούν και την ημερομηνία αναχώρησής τους. Πολλοί από εμάς θα αρνούνταν να μπουν στο λεωφορείο, αν ήξεραν που τους πήγαιναν».

Οι αιτούντες άσυλο μετεγκαθίστανται σε άλλα Κέντρα της Σικελίας. Σύμφωνα με τον νόμο, ο καθένας τους μπορεί να βγει από το Κέντρο όποτε θελήσει, αλλά αν μείνει εκτός περισσότερο από τρεις ημέρες, χάνει το δικαίωμα διαμονής σε κέντρο υποδοχής και φιλοξενίας.

Τον Μάρτιο του 2011, ο τότε Ιταλός πρωθυπουργός Σίλβιο Μπερλουσκόνι εγκαινίασε το «Χωριό της Αλληλεγγύης», που επρόκειτο να είναι το μεγαλύτερο κέντρο υποδοχής σε ολόκληρη την Ιταλία. Το μέρος που επιλέχθηκε ήταν το Residence degli Αranci (Τόπος των Πορτοκαλιών), αρχικά σχεδιασμένο για να κατοικηθεί από στρατιώτες του αμερικανικού στρατού αποσπασμένους σε μία κοντινή στρατιωτική βάση, αλλά προσαρμόστηκε για να διαχειριστεί τις μεγάλες ροές των μεταναστών της Αραβικής Άνοιξης.

Η ενσωμάτωση των μεταναστών δεν φάνηκε να είναι ποτέ προτεραιότητα: οι φιλοξενούμενοι του CARA διέμεναν μακριά από κατοικημένες περιοχές, περιτριγυρισμένοι από χωράφια και μερικές ανεμογεννήτριες στο βάθος. Σε κάποιες περιόδους ο πληθυσμός τους έφτανε τα 4000 άτομα, σχεδόν όπως στο διπλανό χωριό. Τα τελευταία χρόνια, το CARA του Μίνεο έγινε συνώνυμο παράνομων δραστηριοτήτων: Ιταλοί επιχειρηματίες και πολιτικοί, το χρησιμοποίησαν για να εκμεταλλεύονται τα σχετικά κονδύλια. Μια μακριά λίστα παρανομίας και απάτης που σχετίζεται με τη διαχείριση των δομών υποδοχής μεταναστών μπορεί να συνοψιστεί σε μία πρόταση: «Οι μετανάστες μας αποφέρουν περισσότερα απ’ οτι τα ναρκωτικά», όπως φερόταν να λέει ο Σαλβατόρε Μπούτζι σε συνομιλία που υπεκλάπη το 2014 από τις αρχές, κατά τη διάρκεια έρευνας.

Το 2015, η διαχείριση του Κέντρου τέθηκε υπό τον έλεγχο επιτρόπου, με απόφαση της Εθνικής Αρχής κατά της Διαφθοράς (ANAC). Παρ΄ολ΄αυτά, υπάρχουν ακόμα ισχυρές ενδείξεις για εργασιακή εκμετάλλευση και μαστροπεία των κατοίκων του Κέντρου. Τώρα, ο Υπουργός Εσωτερικών θέλει να δείξει ότι είναι ικανός να κάνει μια νέα αρχή.

Μια αίθουσα αναμονής από την κόλαση

Από το άνοιγμά του, το Κέντρο υπήρξε ένα μη ασφαλές μέρος βίαιων διαδηλώσεων και εγκληματικών ενεργειών. Οι ιταλικές αρχές ξεκίνησαν την έρευνα στις αρχές του 2019, με την υπόθεση πως το CARA λειτουργούσε ως βάση για μια εγκληματική οργάνωση της Νιγηρίας, η οποία ενορχήστρωνε από εκεί τη διακίνηση ναρκωτικών σε όλη τη χώρα.

Αρκετές περιπτώσεις βιασμού έχουν αναφερθεί από ανθρωπιστικές οργανώσεις και δύο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στα χρόνια λειτουργίας του. Το 2013 ένας 21χρονος άνδρας από την Ερυθραία αυτοκτόνησε και το 2016 μία κοπέλα από τη Νιγηρία, 26 ετών, δολοφονήθηκε από τον πρώην φίλο της, ο οποίος διέμενε εκτός του Κέντρου.

Υπήρξαν αμέτρητες ταραχές στο εσωτερικό και κοντά στο CARA: ορισμένοι αιτούντες άσυλο αισθάνονταν κρατούμενοι και διαδήλωσαν πολλές φορές εναντίον αυτού του συστήματος. Τα αιτήματά τους για άσυλο θα έπρεπε να απαντώνται εντός 30 ημερών, αλλά συχνά περνούσαν αρκετοί μήνες.

Μετά από ένα επικίνδυνο ταξίδι μέσα από την έρημο της Σαχάρας και τη Μεσόγειο Θάλασσα, αυτό το CARA γίνεται αντιληπτό ως μια αίθουσα αναμονής από την κόλαση. Ο Αλμπέρτο Λεότα εργάστηκε για χρόνια ως εθελοντής του ιταλικού Ερυθρού Σταυρού στο Κέντρο και υπήρξε μάρτυρας φοβερών καταστάσεων. «Η ζωή στο στρατόπεδο ήταν απαίσια. Πρώτα απ ‘όλα, επειδή πολλοί άνθρωποι έφτασαν εκεί σε ακραίο πόνο: είδα εξαντλημένες έγκυες γυναίκες και νεαρά αγόρια με το δέρμα τους καμένο από το καύσιμο του σκάφους, κατά τη διάρκεια του θαλάσσιου ταξιδιού τους».

Συνέβη ακόμα ορισμένοι αιτούντες άσυλο να χάσουν τον έλεγχο και να επιτεθούν σε όσους θεωρούνταν «αρχές». «Έχουμε δεχτεί προσβολές, κλωτσιές, και φτυσίματα. Κατά τη διάρκεια μιας νύχτας εξέγερσης, έπρεπε να κλειδωθούμε στο ασθενοφόρο. Μια άλλη φορά έκαψαν όλα τα αυτοκίνητα της αστυνομίας και οι αστυνομικοί δεν μπορούσαν να βγουν από το αρχηγείο».

Οι νέοι προορισμοί δεν αποτελούν λύση

Τους τελευταίους μήνες, όλες οι δραστηριότητες στο CARA έχουν σταματήσει η μία μετά την άλλη, καθώς, εν τω μεταξύ, η ιταλική κυβέρνηση έκοψε πόρους που προορίζονταν για την υποδοχή και φιλοξενία των αιτούντων άσυλο.

Η ομάδα ποδοσφαίρου της CARA, τα μαθήματα χορού, η βοήθεια για τις μητέρες και η μετακίνηση των παιδιών στο σχολείο, εξαφανίστηκαν σταδιακά. Επίσης, τα τρόφιμα σπανίζουν στην καντίνα. Πολλοί κοινωνικοί λειτουργοί έχασαν τη δουλειά τους και ορισμένοι από αυτούς εργάζονται χωρίς να πληρώνονται τους τελευταίους μήνες.

Πολλές ανθρωπιστικές οργανώσεις συμφωνούν ότι το κλείσιμο του CARA είναι μια καλή είδηση, αλλά ανησυχούν πραγματικά για το μέλλον των αιτούντων άσυλο. Κατά την άποψή τους, οι μετανάστες πρέπει να περιμένουν την έκδοση των αιτημάτων τους για άσυλο σε μικρότερες δομές με λίγους διαμένοντες, πιθανώς σε μικρές πόλεις, όπου θα ζούσαν καλύτερα και θα είχαν περισσότερες ευκαιρίες για ένταξη. Οι κάτοικοι του CARA θα ήθελαν να είχαν μεγαλύτερη ανάμειξη με την τοπική κοινωνία: «Απλά χρειάζομαι να υπάρχουν κάποιες δραστηριότητες, για να έρθω σε επαφή με τους Ιταλούς που ζουν εδώ», λέει ο Ντιντιέρ.

Ο ιταλικός Τύπος αναφέρει ότι οι κάτοικοι του Κέντρου στο Μίνεο, μεταφέρονται τώρα σε υπερκορεσμένους πληθυσμιακά στρατώνες και ακατάλληλα κτίρια. Μερικοί από αυτούς δεν μπορούν παρά να εγκαταλείψουν τη νέα κατοικία τους. «Μεταφέρθηκα σε ένα Κέντρο στην Κασσινέτα, αλλά επέστρεψα στο CARA (του Μίνεο). Πολλοί από την παρέα μου έκαναν το ίδιο», λέει ο Μούσα (όχι το πραγματικό του όνομα), ένας νέος αιτών άσυλο από το Μάλι. Το αίτημά του απορρίφθηκε και η ένστασή του εκκρεμεί. Είναι πλέον καταληψίας εδώ: η πρόσβαση στη δομή δεν επιτρέπεται σε άτομα που έχουν μεταφερθεί, αλλά οι μετανάστες περνούν από την πίσω πόρτα.

Πηγές που επιθυμούν να παραμείνουν ανώνυμες, εξηγούν στον Solomon MAG πως όλοι μπορούν να εισέλθουν μέσα από τρύπες στο φράχτη. Ο στρατιωτικός έλεγχος στην κεντρική πύλη λειτουργεί μόνο για να σταματήσει τους δημοσιογράφους και τους ακτιβιστές.

«Η ζωή στο νέο Κέντρο ήταν πολύ χειρότερη από αυτή του CARA του Μίνεο. Οι εγκαταστάσεις υγιεινής ήταν αηδιαστικές και ποτέ δεν μπορούσαμε να βγούμε έξω. Έχω περάσει δύο χρόνια στο Μίνεο και είχα κάνει διασυνδέσεις για εργασία. Είχα επίσης δουλειά στη γύρω περιοχή, ακόμα κι αν ήταν πραγματικά κουραστική και κακοπληρωμένη. Αλλά στη ζωή μου ξαφνικά ήρθαν τα πάνω κάτω, όταν με έστειλαν τόσο μακριά», λέει ο Μούσα. Εάν κάποιος υπεύθυνος τον εντοπίσει, ο Μούσα θα εκδιωχθεί από το κέντρο. Αλλά δεν τον νοιάζει: όταν το CARA θα κλείσει οριστικά, οι άνθρωποι που βρίσκονται στην κατάστασή του δεν θα έχουν τόπο για να πάνε. “Ο ιταλικός νόμος είναι άδικος προς εμένα. Δεν θα έχω άλλη εναλλακτική λύση, παρά να είμαι στο δρόμο”.

Δεκάδες άνθρωποι σαν τον Ντιντιέρ και τον Μούσα παραμένουν στο CARA το απόγευμα του Σαββάτου, χωρίς να κάνουν τίποτα. Τα μαθήματα του Ντιντιέρ θα συνεχίσουν να διακόπτονται πιθανώς και ό,τι ο Μούσα έχει ως σημείο αναφοράς στη ζωή, θα αλλάξει σύντομα. Καλές ή κακές ειδήσεις φτάνουν από τους δικηγόρους τους, σχετικά με την αίτηση ασύλου. Καλά ή κακά νέα φτάνουν από τη διοίκηση του Κέντρου, σχετικά με τον τόπο που θα ζήσουν. Το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να περιμένουν.