Newsletter | Στήριξε το Solomon
Τον Μάρτιο, οκτώ Τούρκοι έφτασαν στην Ελλάδα με βάρκα, φοβούμενοι διώξεις στην πατρίδα τους. Ο ΟΗΕ προέτρεψε την Ελλάδα να παράσχει προστασία. Αντ' αυτού οι άνδρες σπρώχτηκαν πίσω στη θάλασσα και στα χέρια της τουρκικής αστυνομίας.
Επτά Τούρκοι πρώην στρατιωτικοί και ένας δάσκαλος, οι οποίοι καταδικάστηκαν φέτος στην πατρίδα τους για φερόμενες σχέσεις με τον άνδρα που κατηγορείται ότι οργάνωσε το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, είχαν προσπαθήσει τον περασμένο Μάρτιο να ζητήσουν άσυλο στην Ελλάδα, αλλά οι ελληνικές αρχές τους επέστρεψαν στη θάλασσα παρότι είχαν ήδη φτάσει στη στεριά, αποκαλύπτει επιστολή που απέστειλε η επίσημη Υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών για τους πρόσφυγες.
Μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, για την οποία κατηγορούνται οι οπαδοί του εξόριστου κληρικού Φετουλάχ Γκιουλέν, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει ηγηθεί μιας δραματικής εκκαθάρισης στρατιωτών, αξιωματικών του στρατού, δημοσιογράφων, εκπαιδευτικών και άλλων υπαλλήλων του δημόσιου τομέα που θεωρήθηκαν συμπαθούντες του κινήματος του Γκιουλέν. Τα δικαστήρια έχουν εκδώσει αρκετές χιλιάδες ισόβιες καταδίκες και πάνω από μισό εκατομμύριο άνθρωποι έχουν δικαστεί ή έχει σχηματιστεί έρευνα εις βάρος τους, προκαλώντας την ανησυχία των οργανώσεων που προασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα καθώς και της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη διεξαγωγή αυτών των δικών.
Παρά την ανησυχία αυτή, επτά πρώην στρατιώτες και ένας δάσκαλος που έφθασαν με λέμβο στη Σάμο τον περασμένο Μάρτιο, δεν έτυχαν του διεθνώς κατοχυρωμένου δικαιώματος να αιτηθούν άσυλο και εγκαταλείφθηκαν στα ανοιχτά, σύμφωνα με τα ευρήματα έρευνας του Solomon σε συνεργασία με το Balkan Investigative Reporting Network (BIRN).
Οι επτά πρώην στρατιώτες βρίσκονται σήμερα έγκλειστοι σε τουρκικές φυλακές.
Η επιστολή της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, που περιήλθε στην κατοχή του Solomon και του BIRN δείχνει ότι η Υπηρεσία, με την οποία επικοινώνησαν τα μέλη των οικογενειών των οκτώ Τούρκων, έγραψε στις ελληνικές αρχές και ζήτησε τη διαβεβαίωση ότι οι άνδρες «θα έχουν τη δέουσα πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου και θα προστατευθούν από επαναπροώθηση».
Δεν υπήρξε καμία απάντηση. Η επιστολή της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες επικαλείται τον δικηγόρο των οικογενειών, σύμφωνα με τον οποίο οι οκτώ εξαναγκάστηκαν να επιβιβαστούν σε σκάφος του ελληνικού λιμενικού και μεταφέρθηκαν πίσω στη θάλασσα, όπου εντοπίστηκαν από τις τουρκικές Αρχές, συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν σε δίκη.
Η Ελλάδα αρνείται επίμονα ότι πραγματοποιεί επαναπροωθήσεις. Τον Δεκέμβριο του 2021, ωστόσο, το openDemocracy ανέφερε τουλάχιστον 233 τέτοιες περιπτώσεις που αφορούσαν Τούρκους πολίτες σε διάστημα μόλις έξι μηνών.
Η επιστολή της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες έχει ημερομηνία 1 Απριλίου 2022 και εστάλη στα υπουργεία Εξωτερικών, Προστασίας του Πολίτη, Ναυτιλίας και Μετανάστευσης και Ασύλου.
Όσα περιγράφει συγκλονίζουν.
Στη διάθεση του Solomon και του BIRN βρίσκεται ολόκληρη η επιστολή, ωστόσο αποφασίσαμε να δημοσιεύσουμε μόνο τα κύρια αποσπάσματα για λόγους διασφάλισης της προστασίας των πηγών.
Όπως αναφέρεται, νωρίς το πρωί της 26ης Μαρτίου 2022 ήλθαν σε επικοινωνία με την Ύπατη Αρμοστεία στενοί συγγενείς οκτώ Τούρκων αιτούντων άσυλο, προκειμένου να ενημερώσουν για την άφιξη των δικών τους στη Σάμο. Απευθυνόμενη στις ελληνικές Αρχές, η Ύπατη Αρμοστεία αναφέρει τα στοιχεία (ονοματεπώνυμο, ημερομηνία γέννησης) των οκτώ Τούρκων, από τους οποίους ο μεγαλύτερος είναι γεννηθείς το 1970 και ο νεότερος το 1991.
Οι συγγενείς μοιράστηκαν τις συντεταγμένες της τοποθεσίας όπου βρίσκονταν οι οκτώ αιτούντες άσυλο, καθώς και οπτικοακουστικό υλικό από την παρουσία τους στο ελληνικό έδαφος. Φωτογραφίες, βίντεο και μηνύματα που έστειλαν μέσω WhatsApp οι συγγενείς, και είδαν το Solomon και το BIRN, επιβεβαιώνουν την παρουσία των οκτώ Τούρκων στη Σάμο για μερικές ώρες.
Οι οικογένειες ζήτησαν τη συνδρομή της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι Τούρκοι θα έχουν πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου στην Ελλάδα «λόγω φόβου δίωξης στη χώρα καταγωγής τους λόγω του κοινωνικού και πολιτικού τους προφίλ».
Στην επιστολή της, η Ύπατη Αρμοστεία αναφέρει πως ενημέρωσε «τις αρμόδιες ελληνικές Αρχές, συγκεκριμένα την ελληνική ακτοφυλακή και την ελληνική αστυνομία σε κεντρικό και τοπικό επίπεδο, ενημερώνοντας επίσης την Frontex (σ.σ. Οργανισμός Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής) και την Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης μέσω τριων διαδοχικών επικοινωνιών την ίδια ημέρα».
Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες ζητούσε από τις ελληνικές Αρχές να επιβεβαιώσουν ότι οι οκτώ θα έχουν πράγματι πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου και θα προστατεύονταν από πιθανή επαναπροώθησή τους — ουσιαστικά, πρόκειται για το αίτημα που θέτουν ανθρωπιστικές οργανώσεις (και επικυρώνει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) σε ανάλογες περιπτώσεις στον Έβρο, όταν συντρέχει κίνδυνος επιστροφής αιτούντων άσυλο στην Τουρκία.
Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ συνέχισε να δέχεται εκκλήσεις για βοήθεια έως το βράδυ της 26ης Μαρτίου 2022 από τους συγγενείς των Τούρκων, οι οποίοι ανέφεραν πως νωρίτερα είχε χαθεί η επικοινωνία με τους δικούς τους.
Η Ύπατη Αρμοστεία δεν έλαβε καμία απάντηση από τις ελληνικές Αρχές εκείνη την ημέρα ή την επομένη. Σύμφωνα με την επιστολή, πληρεξούσιος δικηγόρος των οικογενειών ενημέρωσε την Ύπατη Αρμοστεία πως οι οκτώ Τούρκοι «είχαν συλληφθεί» στη Σάμο, είχαν εξαναγκαστεί να επιβιβαστούν σε σκάφος του ελληνικού Λιμενικού, και μεταφέρθηκαν πίσω στη θάλασσα όπου εντοπίστηκαν από τις τουρκικές Αρχές, που «στη συνέχεια τους συνέλαβαν και τους οδήγησαν σε δίκη».
Στις 28 Μαρτίου 2022, τα τουρκικά ΜΜΕ αναφέρθηκαν στη σύλληψή τους.
Το Solomon και το BIRN αναζήτησαν και εντόπισαν τον δικηγόρο που χειρίστηκε την υπόθεση για λογαριασμό των συγγενών των Τούρκων αιτούντων άσυλο.
Ο δικηγόρος κ. Άνθιμος Σιδέρης επιβεβαίωσε πως, κατά τη στιγμή της δημοσίευσης της παρούσας έρευνας, οι επτά από τους οκτώ Τούρκους βρίσκονται στη φυλακή, έχοντας καταδικαστεί για συμμετοχή στο κίνημα Γκιουλέν, που στην Τουρκία θεωρείται τρομοκρατική οργάνωση (με την ονομασία FETÖ), ύστερα από δίκη στο Κουσάντασι.
Μόνο ένας εκ των γκιουλενιστών, ο δάσκαλος, βρίσκεται εκτός φυλακής, με αυστηρούς περιοριστικούς όρους.
Ο κ. Σιδέρης πρόσθεσε πως για την υπόθεση ο ίδιος κλήθηκε και κατέθεσε ενώπιον της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας (ΕΑΔ), όπου προσκόμισε εγγράφως τη μαρτυρία ενός εκ των οκτώ μέσα από τη φυλακή, στην οποία περιγράφεται η επαναπροώθησή τους από τις ελληνικές Αρχές.
Στα επίσημα έγγραφα σχετικά με την σύλληψή τους, στα οποία περιλαμβάνονται τα σχόλια της τουρκικής χωροφυλακής και τα οποία είδαν Solomon και BIRN, περιγράφεται πως οι οκτώ άνδρες είχαν βρεθεί με «βρεγμένα και αποξηραμένα ρούχα, σε περιοχές όπου υπάρχει αλάτωση λόγω της υγρασίας από το θαλασσινό νερό».
Ένας από τους άνδρες είχε μια μελανιά στο αριστερό του μάτι και τα γυαλιά του ήταν σπασμένα. Δεν είχαν μαζί τους επιπλέον ρούχα ή αποσκευές.
Σύμφωνα με τα έγγραφα, εννέα άτομα συνελήφθησαν από την τουρκική χωροφυλακή την ίδια στιγμή, συμπεριλαμβανομένων των οκτώ φερόμενων ως μελών του δικτύου Γκιουλέν — πρώην στρατιωτικοί και ένας δάσκαλος που εκκαθαρίστηκαν μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος το 2016.
Η χωροφυλακή επικαλείται την κατάθεση ενός ένατου ατομου, Αφγανού υπηκόου, αναφέροντας:
«Μαζί με τα άτομα, των οποίων τα ονόματα αναφέρονται παραπάνω, στη συνέντευξη, επιβιβάστηκαν στο σκάφος που ερχόταν από τη θάλασσα… και πέρασαν στο ελληνικό νησί της Σάμου. Κατέβηκαν από τη βάρκα και συνελήφθησαν και ξυλοκοπήθηκαν από τις ελληνικές δυνάμεις, και αφού τους επιβίβασαν σε άλλη βάρκα και τους έψαξαν, τους κατέσχεσαν τα κινητά τηλέφωνα και τα προσωπικά τους αντικείμενα και τους άφησαν και πάλι στην περιοχή Sazlik της χερσονήσου Dilek».
Το Solomon και το BIRN ζήτησαν από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες να επιβεβαιώσει τη γνησιότητα της επιστολής και νεότερες πληροφορίες σχετικά με την τύχη των οκτώ, καθώς και γενικότερα στοιχεία σχετικά με τις επαναπροωθήσεις Τούρκων αιτούντων άσυλο.
Η Ύπατη Αρμοστεία αποκρίθηκε πως «δεν σχολιάζει ή απαντά επί συγκεκριμένων ερωτημάτων που αφορούν ατομικές περιπτώσεις αιτούντων άσυλο, για λόγους προστασίας των ατόμων αυτών και εμπιστευτικότητας των πληροφοριών».
Η επίσημη Υπηρεσία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες συμπλήρωσε, ωστόσο, πως σύμφωνα με την εντολή που έχει λάβει «από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών για την επίβλεψη της εφαρμογής της Σύμβασης του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων, ο Οργανισμός μας έχει υποβάλει στις αρμόδιες ελληνικές αρχές αναφορές που λαμβάνει για άτυπες αναγκαστικές επιστροφές ανθρώπων διαφορετικών εθνικοτήτων, ζητώντας την επίσημη διερεύνηση των περιστατικών αυτών, ενώ συνεργαζόμαστε στις έρευνες όταν αυτό μας ζητείται».
«Όλα τα κράτη έχουν το κυριαρχικό δικαίωμα να ελέγχουν τα σύνορά τους, όμως αυτό δεν είναι ασυμβίβαστο με την υποχρέωσή τους να προστατεύουν τους πρόσφυγες και να διασφαλίζουν το δικαίωμα αναζήτησης ασύλου», καταλήγει η απάντηση.
Το Solomon και το BIRN επικοινώνησαν με το υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο διαβίβασε τις ερωτήσεις μας για το θέμα στο υπουργείο Ναυτιλίας.
Το υπουργείο Ναυτιλίας, στο οποίο υπάγεται το Λιμενικό, δήλωσε ότι είχε ενημερωθεί από το υπουργείο Εξωτερικών σχετικά με συνάντηση μεταξύ αξιωματούχου του υπουργείου Εξωτερικών και της εκπροσώπου της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα, Μαρίας Κλάρα Μάρτιν για την υπόθεση.
«Για το φερόμενο περιστατικό αποβίβασης οχτώ Τούρκων πολιτών στη νήσο Σάμο πραγματοποιήθηκαν έλεγχοι για τον εντοπισμό των προαναφερόμενων προσώπων με αρνητικά αποτελέσματα», ανέφερε το υπουργείο Ναυτιλίας.
Τον Φεβρουάριο του 2022, ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, Filippo Grandi, ενημέρωσε πως η Ύπατη Αρμοστεία είχε καταγράψει σχεδόν 540 περιστατικά επαναπροωθήσεων στα ελληνικά θαλάσσια και χερσαία σύνορα από τις αρχές του 2020.
Ο διαδραστικός χάρτης των Forensic Architecture και Forensis, που παρουσίασε το Solomon, συγκεντρώνει 1.018 περιστατικά επαναπροώθησης στο Αιγαίο μεταξύ Μαρτίου 2020 — Μαρτίου 2022.
Τον Οκτώβριο του 2022 έγινε γνωστό το απόρρητο πόρισμα της OLAF, της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης, σχετικά με την πιθανή εμπλοκή της Frontex στις επαναπροωθήσεις που διεξάγουν Ελλάδα και Μάλτα.
Το πόρισμα της OLAF, που μεταξύ άλλων βασίζεται σε εσωτερική αλληλογραφία και ανάλυση των εσωτερικών βάσεων δεδομένων της Frontex, έδειξε πως τα στελέχη του καλύτερα χρηματοδοτούμενου ευρωπαϊκού οργανισμού (με προϋπολογισμό άνω των 750 εκατ. ευρώ για το 2022) γνώριζαν και συγκάλυπταν τις επαναπροωθήσεις που πραγματοποιούσε το ελληνικό Λιμενικό.
Ένα από τα πολλά αποκαλυπτικά σημεία του πορίσματος (μπορεί να βρεθεί ολόκληρο εδώ) αφορά τους ψευδείς ισχυρισμούς της Frontex για μη σχετική ενημέρωσή της από την Ύπατη Αρμοστεία.
Συγκεκριμένα, όταν οι ερευνητές επισήμαναν στα στελέχη της Frontex πως η Ύπατη Αρμοστεία είχε καταγράψει πολλές περιπτώσεις πιθανών επαναπροωθήσεων, τις οποίες η Frontex δεν διερεύνησε όπως είχε υποχρέωση, έλαβαν την εξής απάντηση:
«Η Frontex δεν γνωρίζει τις ακριβείς πληροφορίες που παρατηρήθηκαν από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και παραπέμφθηκαν από αυτήν για διερεύνηση από τις ελληνικές αρχές. H Frontex δεν έλαβε ποτέ καμία πληροφορία από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, επομένως δεν έχει ξεκινήσει καμία έρευνα σχετικά με το υλικό αυτό».
Ωστόσο, η OLAF επισημαίνει πως η Ύπατη Αρμοστεία της παρείχε μια λίστα με αρκετά emails που είχε στείλει στο αρμόδιο τμήμα της Frontex σχετικά με πιθανές παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ελλάδα μεταξύ Δεκεμβρίου 2018 — Φεβρουαρίου 2021, περιλαμβανομένων αναφορών σε δημοσιογραφικά ρεπορτάζ και εκθέσεις ΜΚΟ, διεθνών οργανισμών και οργανισμών των Ηνωμένων Εθνών.
Το τμήμα θεμελιωδών δικαιωμάτων της Frontex επιβεβαίωσε πως είχε μοιραστεί με τα άναλογα τμήματα έναν αριθμό αυτών των μηνυμάτων. Επομένως, η OLAF συνάγει το συμπέρασμα, «οι πληροφορίες της Ύπατης Αρμοστείας ήταν διαθέσιμες εντός της υπηρεσίας».
Οι επαναπροωθήσεις Τούρκων πολιτών, που προσπαθούν να διαφύγουν από την Τουρκία υπό το φόβο δίωξης τους από το καθεστώς Ερντογάν και καταλήγουν σε τουρκικές φυλακές μετά την επαναπροώθησή τους, καταγράφονται τουλάχιστον από το 2017.
Ανάμεσα στις περιπτώσεις που είχαν τότε γίνει γνωστές από την Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕλΕΔΑ) ήταν η υπόθεση του Τούρκου δημοσιογράφου Μουράτ Τσαπάν, από το επικριτικό προς τον Ερντογάν περιοδικό Nokta, που έφτασε ως το Διδυμότειχο αλλά επαναπροωθήθηκε στην Τουρκία όπου τον περίμενε ποινή 22,5 ετών.
Όσα ακολούθησαν τη δημοσιοποίηση της υπόθεσης του Τσαπάν δεν διαφέρουν ουσιαστικά από σήμερα:
Μόνη διαφορά αποτελεί η στάση 25 βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ, δηλαδή της τότε κυβέρνησης, οι οποίοι επίσης κατέθεσαν επίσης σχετική ερώτηση στη Βουλή.
Ενώ τις ίδιες ημέρες, κατά την ενημέρωση των πολιτικών συντακτών, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Δημήτρης Τζανακόπουλος προέβη σε μια διάψευση που, με την έλευση της Νέας Δημοκρατίας στην εξουσία, ο διάδοχός του θα έκανε δεκάδες φορές στη συνέχεια:
«Η ελληνική κυβέρνηση δεν προχωρά σε επαναπροωθήσεις».
Στήριξε την ανεξάρτητη δημοσιογραφία!
Η ερευνητική δημοσιογραφία απαιτεί χρόνο και πόρους που δεν διαθέτουμε πάντα. Για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε να ελέγχουμε την εξουσία και να ασκούμε πίεση, χρειαζόμαστε τη βοήθειά σας.
