Newsletter | Στήριξε το Solomon
Επιθέσεις εις βάρος προσφύγων, επιθέσεις εις βάρος ΛΟΑΤΚΙ ατόμων, επιθέσεις με θύτες αστυνομικούς. Τα ευρήματα της ετήσιας έκθεσης του Δικτύου Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας για το 2019 προκαλούν και φέτος ανησυχία.
Στις 22 Μαρτίου 2019 επιτέθηκαν σε διερμηνέα του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ), χτυπώντας τον και τραυματίζοντας τον με αιχμηρό αντικείμενο.
Ένα χρόνο νωρίτερα, στις 23 Μαρτίου 2018, τοποθέτησαν γκαζάκια στα γραφεία της κοινότητας των Αφγανών προσφύγων και μεταναστών στο κέντρο της Αθήνας.
Η επίθεση που είχε κάνει ευρύτερα γνωστή ανά την Ελλάδα την ρατσιστική οργάνωση «Κρυπτεία», όμως, ήταν όταν στις 3 Νοεμβρίου 2017 μέλη της πέταξαν πέτρες και μπουκάλια στο παράθυρο του σπιτιού του Αμίρ, του μικρού Αφγανού μαθητή που είχε κληρωθεί σημαιοφόρος για την παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου στο σχολείο του.
Το πρωί της Τετάρτης, 24 Ιουνίου 2020, ξεκίνησε στο Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο Αθηνών η δίκη της οργάνωσης. Στον ρόλο του κατηγορούμενου βρίσκεται ο άνδρας που εμφανίζεται ως ιδρυτής της.
Αντιμετωπίζει κατηγορίες για αξιόποινες πράξεις που πραγματοποιήθηκαν το διάστημα 2017-2019, οι οποίες περιλαμβάνουν: απόπειρα εμπρησμού κατ’ εξακολούθηση, επικίνδυνη σωματική βλάβη κατ’ εξακολούθηση και βαριά σωματική βλάβη, φθορά ξένης ιδιοκτησίας, απειλή κατ’ εξακολούθηση, απειλή διάπραξης εγκλημάτων, δημόσια υποκίνηση βίας και μίσους κατ’ εξακολούθηση.
Τα αδικήματα εισάγονται με τις επιβαρυντικές περιστάσεις του άρθρου 82α του Ποινικού Κώδικα για το ρατσιστικό έγκλημα, και το Νόμο 927/1979 περί δημόσιας υποκίνησης βίας ή μίσους κατ’ εξακολούθηση.
Ωστόσο, όπως προκύπτει από τα ευρήματα της πρόσφατα δημοσιευμένης έκθεσης για την ρατσιστική βία το 2019, αυτά δεν είναι τα μόνα περιστατικά ρατσιστικών επιθέσεων.
Βρισκόταν κοντά στην πλατεία Ομονοίας, όταν τρεις άνδρες, με μπλούζες που στην πλάτη έφεραν μεγάλες κόκκινες σημαίες με μαύρους σταυρούς, του επιτέθηκαν.
Όταν κατά την καταγραφή του συμβάντος, διηγήθηκε τι είχε συμβεί, στάθηκε σε ένα σημείο. «Με ποδοπατούσαν. Φώναζαν στα ελληνικά ‘μαύρο’», είπε, προσθέτοντας πως ένιωσε ότι τον έβριζαν «σαν να είμαι πρόβλημα για την Ελλάδα».
Σε μια άλλη περίπτωση, ένας ανήλικος πρόσφυγας βρισκόταν βράδυ στο γήπεδο ποδοσφαίρου μιας πόλης της δυτικής Ελλάδας, όπου σχεδόν καθημερινά έπαιζε με τους φίλους του.
Ενώ έπαιζαν, ξαφνικά εμφανίστηκε «μια ομάδα ανδρών, οι οποίοι φορούσαν κουκούλες και κρατούσαν ρόπαλα». Οι άνδρες τους επιτέθηκαν.
Τα δύο περιστατικά βρίσκονται ανάμεσα στα συνολικά 100, τα οποία καταγράφει το Δίκτυο καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας στην ετήσια έκθεσή του για το 2019.
Η ένατη κατά σειρά έκθεση του Δικτύου, στο οποίο συμμετέχουν 47 Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ), η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου ως συντονιστές, και ο Συνήγορος του Πολίτη και το Συμβούλιο Ένταξης Μεταναστών του δήμου Αθηναίων ως παρατηρητές, παρουσιάστηκε διαδικτυακά, λόγω των μέτρων πρόληψης κατά του κορονοϊού, στις 16 Ιουνίου 2020.
Σε αυτήν καταγράφεται η αυξητική τάση στα περιστατικά καθημερινής ρατσιστικής βίας, η αύξηση των περιστατικών με δράστες μεμονωμένα άτομα (δίχως οι επιθέσεις από οργανωμένες ομάδες να μειώνονται), και, για ακόμη μια χρονιά, περιστατικά στα οποία σε ρόλο θύτη εμπλέκονται εκπρόσωποι του κράτους, είτε ένστολοι είτε δημόσιοι λειτουργοί.
Στην έκθεση, το Δίκτυο υπογραμμίζει επίσης την αύξηση των επιθέσεων κατά ατόμων ΛΟΑΤΚΙ σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο, ενώ εκφράζει τη «σοβαρή ανησυχία» του για μια νέα συνθήκη: το «κλίμα έντασης που εκδηλώνεται το 2019 εις βάρος των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», λόγω της σύνδεσής τους είτε με πρόσφυγες και μετανάστες, είτε με την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα.
Όπως αναφέρεται, η αυξανόμενη στοχοποίηση των ανθρωπιστικών οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στους δύο τομείς, φέρεται να συνδέεται τόσο με την διάχυση ρατσιστικής ρητορικής στο δημόσιο λόγο, όσο και με την απουσία ενός πλαισίου προστασίας για τις οργανώσεις.
Σε 51 από τα 100 περιστατικά που κατέγραψε μέσω συνεντεύξεων με τα θύματα το Δίκτυο το διάστημα Ιανουάριος-Δεκέμβριος 2019 (117 το 2018 και 102 το 2017), τα θύματα ήταν μετανάστες, πρόσφυγες, ή αιτούντες άσυλο (74 το 2018 και 34 το 2017).
Η δεύτερη κατηγορία θυμάτων που συναντάται συχνότερα είναι τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα, εις βάρος των οποίων το Δίκτυο κατέγραψε 44 περιστατικά επιθέσεων (27 πέρυσι και 47 πρόπερσι).
Σε τρια περιστατικά στοχοποιήθηκαν εβραϊκοί και μουσουλμανικοί ιεροί χώροι, ενώ σε δύο περιστατικά στοχοποιήθηκαν Έλληνες πολίτες, λόγω αλλοδαπότητας ή εθνοτικής καταγωγής.
Όσον αφορά το είδος των περιστατικών που καταγράφηκαν, σε 42 περιπτώσεις επρόκειτο για την πρόκληση σωματικών βλαβών, 40 περιστατικά αφορούσαν απειλές ή εξύβριση, σε έξι περιστατικά επρόκειτο για λεκτική ή άλλου τύπου παρενόχληση, σε τρια για ασέλγεια, σε δύο για βιασμούς, ενώ καταγράφηκε και μια ανθρωποκτονία.
Περίπου ένα στα τρια περιστατικά (35) έλαβε χώρα σε δημόσιο χώρο (στον δρόμο, σε κάποια πλατεία κλπ). Εννιά περιστατικά συνέβησαν στην οικία είτε του θύματος είτε του δράστη, και οκτώ έλαβαν χώρα σε δημόσιες υπηρεσίες (υπουργεία, νοσοκομεία, δικαστήρια, ΚΕΠ).
Πέντε περιστατικά σημειώθηκαν σε Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) στα νησιά του Αιγαίου και τον Έβρο, και ακόμη τέσσερα σε δομές φιλοξενίας.
Ως προς την πλευρά των θυτών, οι συντάκτες της έκθεσης επισημαίνουν ένα «επαναλαμβανόμενο μοτίβο αιφνιδιαστικής αλλά οργανωμένης επίθεσης», αναφορικά με τον τρόπο με τον οποίο οι επιθέσεις πραγματοποιούνται.
Αυτό σημαίνει πως, όπως στα περιστατικά που παραθέσαμε, συχνά τα συμβάντα δεν είναι «τυχαία» γεγονότα, που ξεσπούν αυθόρμητα. Αντιθέτως, οι δράστες εμφανίζονται να έχουν προετοιμάσει εκ των προτέρων την δράση τους, και γι’ αυτό έχουν καλυμμένα τα χαρακτηριστικά τους και φέρουν αυτοσχέδιο οπλισμό.
Όσον αφορά την καταγωγή των θυμάτων, όπως και πέρυσι η πλειοψηφία τους προέρχεται από το Αφγανιστάν (18 άτομα), και ακολουθούν θύματα με καταγωγή από την Συρία (5), το Καμερούν (5), το Κονγκό (3), την Τουρκία (3), το Πακιστάν (3) και την Παλαιστίνη (1).
Κατά το περασμένο έτος, το Δίκτυο καταγράφει μια ευρύτερη στοχοποίηση ατόμων από αφρικανικές χώρες σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη.
Φυσικά, δεν πρέπει να τρέφει κανείς αυταπάτες: τα πραγματικά περιστατικά, που σημειώνονται σε ολόκληρη τη χώρα, σε καμία περίπτωση δεν περιορίζονται στις επιθέσεις που έχουν καταγραφεί από τις οργανώσεις-μέλη του Δικτύου.
«Δεν είναι προβληματική η μεθοδολογία και ο τρόπος καταγραφής, αλλά περισσότερο είναι το γεγονός πως οι άνθρωποι νιώθουν ότι δεν μπορούν να βρουν το δίκιο τους μέσα από τις διαδικασίες. Ή το ότι χρειάζεται να εκτεθούν ακόμη περισσότερο, μη ξεχνάμε άλλωστε πως πρόκειται για μια τραυματική εμπειρία, και το ότι θα εκτεθούν δεν προεξοφλεί ότι θα δικαιωθούν», λέει στο Solomon MAG ο Χρήστος Λαζαρίδης, υπεύθυνος επικοινωνίας του Ελληνικού Φόρουμ Προσφύγων που αποτελεί ιδρυτικό μέλος του Δικτύου Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας.
Την στιγμή που οι μεν δράστες εμφανίζονται να επιτίθενται πιστεύοντας πως η πράξη τους θα μείνει ατιμώρητη, το θύμα, σύμφωνα με τους συντάκτες της έκθεσης τόσο του 2019 όσο και προηγούμενων ετών, «μοιάζει να ενσωματώνει την στοχευμένη επιθετικότητα ως αναπόσπαστο στοιχείο της καθημερινότητάς του».
Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος για τον οποίο συχνά τα θύματα δεν καταγγέλλουν τις επιθέσεις που υφίστανται. Ένα ακόμη ζήτημα που συναντάται συχνά, είναι ο «καθημερινός» ρατσισμός: επιθέσεις (κατά βάση χαμηλής έντασης) που τα θύματα μπορεί να υφίστανται στις δημόσιες υπηρεσίες, στο λεωφορείο, στο νοσοκομείο, κ.ο.κ.
Ο Λαζαρίδης θυμάται ένα τέτοιο περιστατικό: «Είχε πάει στο νοσοκομείο ένας δικός μας άνθρωπος, που συνόδευε έναν πρόσφυγα. Ο πρόσφυγας ήταν μεγάλης ηλικίας και όπως καταλαβαίνετε ήταν πολύ δύσκολο να επικοινωνήσει με το προσωπικό εκεί. Ο ιατρός λοιπόν είπε πως δεν τον αναλαμβάνω, γιατί τώρα έχουν αλλάξει τα πράγματα και δεν μπορούμε να τους έχουμε όλους αυτούς εδώ».
Ήταν η περίοδος μετά την κατάργηση του ΑΜΚΑ για τους πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο. «Το όλους αυτούς ήταν λίγο εξόφθαλμο. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια πως είναι κανόνας οι επιθέσεις ρατσιστικής βίας στα νοσοκομεία, κάθε άλλο», λέει ο Λαζαρίδης.
«Δεν βρίσκομαι σε θέση να πω εάν οι επιθέσεις χαμηλής έντασης στην καθημερινότητα των προσφύγων αυξάνονται, αλλά σίγουρα συναντώνται».
Όπως στην περίπτωση του ιατρού από το παράδειγμα που έθεσε ο Λαζαρίδης, ορισμένες φορές στον ρόλο του θύτη μπορεί να βρίσκεται κρατικός λειτουργός. Συγκεκριμένα, σε 57 από τα 100 περσινά περιστατικά συμμετείχαν πολίτες.
Αυτό που παρουσιάζει ενδιαφέρον, ωστόσο, πιθανώς περισσότερο και από το ότι σε δέκα περιπτώσεις τα θύματα πιστεύουν ότι οι δράστες των εις βάρος τους επιθέσεων συνδέονταν με εξτρεμιστικές ομάδες (θέση που ενισχύεται από τη χρήση μαύρων ρούχων, παντελονιών παραλλαγής, και σημαιών με φασιστικά σύμβολα), είναι πως σε 26 περιστατικά οι θύτες ήταν εκπρόσωποι του κράτους.
Σε 17 περιστατικά ήταν ένστολοι και σε εννέα δημόσιοι λειτουργοί επιβεβαιώνοντας, ειδικά στην περίπτωση των ενστόλων, μια ανοδική πορεία των τελευταίων χρόνων. Το 2018 τα περιστατικά με ένστολους ήταν 22, το 2017 καταγράφηκαν δέκα περιστατικά, και έξι το 2016.
Μέσα στο 2019, το Ελληνικό Φόρουμ Προσφύγων διοργάνωσε μια σειρά από σεμινάρια ενδυνάμωσης των προσφύγων για να αντιμετωπίζουν φαινόμενα ρατσιστικής βίας.
«Προσπαθούμε να τους ενισχύσουμε, ώστε να στέκονται απέναντι σε αυτά και να αντιδρούν χωρίς να αντιδρούν. Οπότε, ειδικά σε ζητήματα που είναι φυλετικά, αυτό που λέγαμε στις κοινότητες είναι πως όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο, το πρώτο που θα πρέπει να κάνετε είναι να αναγνωρίσετε την συμπεριφορά ως ρατσιστική», λέει ο Λαζαρίδης.
«Εφόσον είναι ρατσιστική, θα αφήσουμε τον άλλον να εκτονωθεί, εφόσον πρόκειται για λεκτική επίθεση πάντα, και στην συνέχεια θα τον βάλουμε στη θέση του μιλώντας στα ελληνικά, ανάλογα και με αυτά που έχει πει. Σκοπός δεν είναι να δέχονται τον ρατσισμό, αλλά να τον αναγνωρίζουν, να τον καταλαβαίνουν, και να τον ξεπερνούν»
Κατά το περασμένο έτος, η συντριπτική πλειοψηφία των περιστατικών έλαβε χώρα στην Αττική, συνήθως σε περιοχές του κέντρου της Αθήνας. Από την υπόλοιπη χώρα, πέντε περιστατικά καταγράφηκαν στην Σάμο, τρία στη Θεσσαλονίκη, και από δύο σε Αλεξανδρούπολη, Άργος, Κόνιτσα, Ιωάννινα, Λέσβο και Λέρο.
Η τάση μέσα στο 2020 θέλει το ενδιαφέρον, σε σημαντικό βαθμό, να έχει μετατοπιστεί προς τα νησιά του Αιγαίου όπου κατά τους πρώτους μήνες του έτους έχουν σημειωθεί αρκετά περιστατικά επιθέσεων (και σωματικών) κατά αιτούντων άσυλο από τις δομές, καθώς επίσης και εργαζομένων σε ΜΚΟ που παρέχουν υποστήριξη σε αυτές.
Ήδη από τον περασμένο Μάρτιο, άλλωστε, το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας είχε εκφράσει την ανησυχία του για τις εξελίξεις αυτές.
Στήριξε την ανεξάρτητη δημοσιογραφία!
Η ερευνητική δημοσιογραφία απαιτεί χρόνο και πόρους που δεν διαθέτουμε πάντα. Για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε να ελέγχουμε την εξουσία και να ασκούμε πίεση, χρειαζόμαστε τη βοήθειά σας.
