Newsletter | Στήριξε το Solomon
Εσωτερικά έγγραφα που εξασφάλισαν Solomon, BIRN, Le Monde και Deutsche Welle αποκαλύπτουν βίαιες επαναπροωθήσεις, «εξαφανίσεις» ασυνόδευτων παιδιών, αλλά και επιθέσεις από σκύλους συνοριοφυλάκων στα βουλγαρικά σύνορα. Η Ε.Ε. γνωρίζει αλλά βλέπει «εξαιρετικά αποτελέσματα» στη διαχείριση των συνόρων.
Τον Αύγουστο του 2022, μια ανησυχητική έκθεση που συνέταξε εσωτερικός πληροφοριοδότης έφτασε στο Γραφείο Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (FRO) της Frontex, του Οργανισμού Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακης.
Στέλεχος του οργανισμού, που είχε επιχειρήσει στα σύνορα της Βουλγαρίας με την Τουρκία, είχε πραγματοποιήσει, με δική του πρωτοβουλία, μια διερευνητική αποστολή προκειμένου να καταγράψει τον τρόπο λειτουργίας των Βουλγάρων συνοριοφυλάκων που συμμετείχαν στις επιχειρήσεις της Frontex.
Η έκθεση, που βρίσκεται στην κατοχή του Solomon καθώς και των BIRN, Le Monde, και Deutsche Welle, περιγράφει λεπτομερώς μια οδυνηρή γκάμα από απάνθρωπες και παράνομες πρακτικές που υφίστανται οι μετανάστες, καθώς επαναπροωθούνται βίαια από το έδαφος της ΕΕ.
«Τους αφήνουν γυμνούς και αφαιρούν όλα τα υπάρχοντά τους», έγραφε ο αξιωματικός της Frontex, βασιζόμενος σε συνομιλίες που είχε με δέκα Βούλγαρους συνοριοφύλακες κατά τη διάρκεια κοινών βαρδιών.
Βούλγαροι συνοριοφύλακες αναφέρονταν στους μετανάστες ως «Ταλιμπάν». Ορισμένοι από τους μετανάστες είχαν δεχθεί δαγκώματα από σκύλους υπηρεσίας ή πυροβολισμούς με θανατηφόρα και μη όπλα. Άλλοι «εξαναγκάζονται να κολυμπήσουν πίσω στην Τουρκία, ακόμη και αν δεν έχουν τις ικανότητες ή τη δύναμη να το κάνουν», σε θερμοκρασίες που το χειμώνα φτάνουν υπό το μηδέν.
Ο πληροφοριοδότης, η ταυτότητα του οποίου παραμένει άγνωστη, ισχυρίστηκε ότι αν και τέτοιου είδους επιχειρήσεις είναι «εξαιρετικά συχνές», δεν υπάρχουν «ίχνη, καταγραφές ή αναφορές σχετικά με αυτές».
Επιπλέον, οι αξιωματικοί της Frontex κρατούνται σκόπιμα «μακριά από τα “καυτά” σημεία», όπου οι μετανάστες συνήθως συλλαμβάνονται και επαναπροωθούνται από τους τοπικούς συνοριοφύλακες. «Έχουν οδηγίες να μην επιτρέπουν στην FRONTEX να δει τίποτα, αλλιώς θα πρέπει να γίνει επίσημη αναφορά», σημείωνε ο πληροφοριοδότης.
Σε επιστολή που είδε το Solomon, το βουλγαρικό υπουργείο Εσωτερικών απαντά στην σχετική έρευνα του FRO πως «δεν βρέθηκαν στοιχεία για ανήθικη συμπεριφορά των αξιωματικών».
Αν και δεν ήταν σε θέση να «επιβεβαιώσει» τους ισχυρισμούς του πληροφοριοδότη, για το FRO η διάψευση του υπουργείου ήταν κάθε άλλο παρά ικανοποιητική. Αντίθετα, η εσωτερική έκθεση του στελέχους της Frontex προστίθετο στον αυξανόμενο όγκο τεκμηρίων που εμφάνιζε την ευρωπαϊκή υπηρεσία να κινδυνεύει την εμπλοκή της σε συστηματικές παραβιάσεις των δικαιωμάτων των μεταναστών στα σύνορα της Ευρώπης.
“[Οι Βουλγαροι συνοριοφυλακες] εχουν οδηγιες να μην επιτρεπουν στην FRONTEX να δει τιποτα, αλλιως θα πρεπει να γινει επισημη αναφορα.”
Εσωτερικός πληροφοριοδότης, FRONTEX
Μέσω πολλαπλών αιτημάτων που υποβλήθηκαν σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ για το δικαίωμα στη δημόσια πληροφορία, το Solomon και τα συνεργαζόμενα ευρωπαϊκά Μέσα απέκτησαν πρόσβαση σε δεκάδες εσωτερικά έγγραφα της Frontex και της Κομισιόν που αποκαλύπτουν πώς οι αποδείξεις για σοβαρές και συνεχείς παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από Βούλγαρους συνοριοφύλακες παραμερίστηκαν όχι μόνο από τις βουλγαρικές αρχές, αλλά και από αξιωματούχους της ΕΕ.
Στον απόηχο του σκανδάλου των επαναπροωθήσεων στην Ελλάδα, τα στοιχεία της παρούσας έρευνας αποκαλύπτουν ότι η Frontex, ο καλύτερα χρηματοδοτούμενος οργανισμός της ΕΕ σήμερα, εξακολουθεί να αδυνατεί να εγγυηθεί τα ανθρώπινα δικαιώματα στις επιχειρήσεις που συμμετέχει.
Η Βουλγαρία, εν τω μεταξύ, έχει ανταμειφθεί, πολιτικά και οικονομικά, για την –με κάθε κόστος– σκλήρυνση των συνοριακών της ελέγχων, με αντάλλαγμα την προώθηση της μακροχρόνιας προσπάθειάς της να ενταχθεί στη ζώνη Σέγνκεν της ΕΕ.
Ο Αλί, ένας 16χρονος από τη Συρία, μοιράστηκε με το Solomon και το BIRN την μαρτυρία του από τη δική του παράνομη κράτηση και επαναπροώθηση την άνοιξη του 2022.
Το ασυνόδευτο αγόρι εισήλθε παράτυπα στη Βουλγαρία και κατευθύνθηκε σε ένα ανοιχτό κέντρο υποδοχής στη Σόφια, για να υποβάλει αίτηση ασύλου. Πρόθεσή του ήταν να αιτηθεί οικογενειακή επανένωση με τη μητέρα και τα πέντε αδέλφια του, που είχαν μείνει πίσω στη Συρία και τον Λίβανο.
Αντί να διεκπεραιωθεί το αίτημά του στο κέντρο υποδοχής, μεταφέρθηκε σε ένα μέρος που «έμοιαζε με φυλακή».
Αργότερα, κατά τη διάρκεια της νύχτας, μαζί με περίπου 50 άλλα άτομα φορτώθηκαν σε αυτοκίνητα της συνοριοφυλακής και τους οδήγησαν πάνω από 300χλμ μακριά, στα σύνορα της Βουλγαρίας με την Τουρκία, χωρίς να καταγραφούν ή να τους δοθεί οποιαδήποτε πληροφορία σχετικά με το δικαίωμά τους να αιτηθούν άσυλο.
«Μας ανάγκασαν να περπατήσουμε μέχρι τον φράχτη που είχε κάμερες. Αφού περάσαμε τον φράχτη, υπήρχε κάτι σαν κανάλι (…) και έπρεπε να συρθούμε μέσα από αυτό. Ταυτόχρονα, χτυπούσαν τους ανθρώπους. Όλους», θυμήθηκε το αγόρι.
«Είχα 20 λέβα (περίπου δέκα ευρώ) μαζί μου και τους είπα, πάρτε τα, πάρτε ό,τι έχω, μόνο μη με χτυπήσετε. Τα πήραν όλα και με χτύπησαν στην πλάτη, στο κεφάλι. Μετά από αυτό, με πέταξαν στο κανάλι», πρόσθεσε ο Αλί.
Τους είπαν να επιστρέψουν στην Τουρκία και να μην ξαναγυρίσουν.
Τα έγγραφα που περιήλθαν στην κατοχή του Solomon και του BIRN αφορούν έναν σημαντικό αριθμό Αναφορών Σοβαρών Περιστατικών (Serious Incident Reports, SIRs), που καταγράφηκαν εσωτερικά από το Γραφείο Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Frontex μέχρι τα μέσα του 2023. Οι αναφορές περιέχουν γραφικές λεπτομέρειες για φερόμενες βιαιότητες που διαπράχθηκαν από Βούλγαρους αξιωματικούς που συμμετείχαν σε επιχειρήσεις της Frontex.
Αυτές περιλαμβάνουν ξυλοδαρμούς με ξύλα, εξαναγκαστική αφαίρεση ρουχισμού, κλοπή προσωπικών αντικειμένων, λεκτική κακοποίηση, καταναγκαστική εργασία και σοβαρούς τραυματισμούς από σκύλους υπηρεσίας που εξαπολύονται σε συλληφθέντες μετανάστες, οι οποίοι στη συνέχεια εξαναγκάζονται να περάσουν πίσω στην Τουρκία.
Τα στοιχεία για την παράνομη συμπεριφορά που έχουν συσσωρευτεί ήταν τόσο αδιάσειστα, ώστε, σε μια «επισκόπηση» των SIRs που καλύπτουν τ0 2022 και μέρος του 2023, το FRO, με επικεφαλής τον Σουηδό Γιόνας Γκριμχέντεν, θεωρεί ότι «έχει διαπιστωθεί ότι οι λεγόμενες επαναπροωθήσεις, που συχνά περιλαμβάνουν υψηλά επίπεδα βίας και άλλη απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση, αποτελούν τακτική πρακτική της βουλγαρικής συνοριακής αστυνομίας».
Για την Τίνεκε Στρικ, Ολλανδή ευρωβουλευτή των Πρασίνων και ηγετικό στέλεχος της ομάδας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που εξασκεί τη λογοδοσία της Frontex, τα ευρήματα δεν είναι μόνο «σοκαριστικά», αλλά υποδεικνύουν «συστηματικές ελλείψεις» στον τρόπο λειτουργίας της συνοριακής υπηρεσίας.
«Είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι ένας οργανισμός της ΕΕ εξακολουθεί να μην είναι σε θέση να τηρήσει το δίκαιο της ΕΕ μετά από τόσες θεσμικές έρευνες, εκθέσεις, συστάσεις και προειδοποιήσεις», δήλωσε στο Solomon η Στρικ. «Αυτό δείχνει ότι, παρόλο που ο Οργανισμός έχει νέο διευθυντή [Χανς Λάιτενς], τα προβλήματα απέχουν πολύ από το να επιλυθούν».
Στο πλαίσιο της κοινής επιχείρησης Terra, που ξεκίνησε στις αρχές του 2022, η Frontex έχει αυξήσει τη δύναμη των συνοριοφυλάκων της –μαζί με οχήματα περιπολίας και κάμερες θερμικής όρασης– που συνδράμουν τις βουλγαρικές αρχές σε δραστηριότητες επιτήρησης στα σύνορα της χώρας με την Τουρκία και τη Σερβία.
Το 2022, η βουλγαρική κυβέρνηση καυχιόταν για την επιτυχία της στην αποτροπή εισόδου 160.000 μεταναστών στο έδαφος της ΕΕ. Άλλες 165.000 «απόπειρες παράνομης εισόδου» αποτράπηκαν μέχρι τον Οκτώβριο του 2023, σύμφωνα με τον υπουργό Εσωτερικών της Βουλγαρίας, Καλίν Στογιάνοφ.
«Εμείς υποστηρίζουμε, σύμφωνα με τις πηγές μας και την τακτική μας ανάλυση, πως οι άνθρωποι αυτοί έχουν αναχαιτιστεί στο εσωτερικό της χώρας. Επομένως, δεν μιλάμε για αποτροπή εισόδου, αλλά για επιστροφή – και ανεπίσημη. Όλοι γνωρίζουμε ποιος είναι ο όρος: επαναπροώθηση», δήλωσε στο Solomon και το BIRN η Ιλιγιάνα Σάβοβα, διευθύντρια του προγράμματος για πρόσφυγες και μετανάστες της Βουλγαρικής Επιτροπής του Ελσίνκι.
Σύμφωνα με δεδομένα που συγκέντρωσε η Βουλγαρική Επιτροπή του Ελσίνκι στο πλαίσιο τριμερούς συμφωνίας παρακολούθησης και υποστήριξης για το άσυλο με την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών και τη βουλγαρική συνοριακή αστυνομία, μόνο το 2022 πραγματοποιήθηκαν 5.268 φερόμενες επαναπροωθήσεις, που αφορούσαν 87.647 άτομα.
«Είναι κοινό μυστικό ότι οι άνθρωποι ωθούνται προς τα πίσω. Υπάρχουν τέτοιες εντολές», παραδέχτηκε στην έρευνα αυτή υψηλόβαθμος κυβερνητικός αξιωματούχος, ο οποίος μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας.
Σε γραπτή απάντησή του στο Solomon και το BIRN, το υπουργείο Εσωτερικών της Βουλγαρίας δήλωσε ότι όλα αυτά τα χρόνια έχουν επιβεβαιωθεί μόνο «μεμονωμένα περιστατικά» επαναπροωθήσεων — και πως για κάθε περιστατικό εξ αυτών διεξήχθη έρευνα. Ταυτόχρονα, υποστήριξε ότι ένα μεγάλο μέρος των ισχυρισμών περί επαναπροωθήσεων είναι «αβάσιμο».
«Οι διακινητές λένε στους μετανάστες να κάνουν καταγγελίες προκειμένου να θέσουν σε κίνδυνο το σύστημα υποδοχής, με γνώμονα την επιθυμία τους να συνεχίσουν το ταξίδι τους προς τη Δυτική Ευρώπη, τον επιθυμητό προορισμό τους», ανέφερε το υπουργείο.
Στην πρώτη του συνέντευξη Τύπου ως νεοδιορισθείς διευθυντής της Frontex τον Ιανουάριο του 2023, ο Χανς Λέιτενς υποσχέθηκε να «αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη» μιας συνοριακής υπηρεσίας που βυθίστηκε σε βαθιά κρίση νομιμότητας, η οποία κορυφώθηκε με την παραίτηση του προηγούμενου επικεφαλής της Frontex, Φαμπρίς Λετζέρι, τον Ιούλιο του 2022.
Στεκόμενος δίπλα στην Ίλβα Γιόχανσον, Επίτροπο Μετανάστευσης και Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ, δεσμεύτηκε για «λογοδοσία, σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων και διαφάνεια».
Ενώ η συνενοχή στις παράνομες επαναπροωθήσεις στην Ελλάδα εξακολουθούσε να βρίσκεται στο επίκεντρο της διαμάχης γύρω από την Frontex, κατά τους μήνες που ακολούθησαν την αποχώρηση του Λετζέρι, ο επικεφαλής του FRO, Γιόνας Γκριμχέντεν, ανησυχούσε όλο και περισσότερο ότι οι αξιωματικοί της Frontex που αναπτύχθηκαν στη Βουλγαρία θα μπορούσαν να «εμπλακούν έμμεσα» σε παραβιάσεις δικαιωμάτων.
Στις αρχές Δεκεμβρίου του 2022, το γραφείο του Γκριμχέντεν κυκλοφόρησε μια ανησυχητική έκθεση σε ανώτατα κλιμάκια εντός της έδρας του οργανισμού στη Βαρσοβία, όπως αποκαλύπτουν εσωτερικά μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
Ένα αγόρι, που συνελήφθη από δύο αξιωματικούς της Frontex που περιπολούσαν σε ένα δάσος κατά μήκος των συνόρων της Βουλγαρίας με την Τουρκία, είχε εξαφανιστεί χωρίς ίχνος, αφού «παραδόθηκε» από αυτούς σε μια ομάδα Βουλγάρων συνοριοφυλάκων. Μετά από πολύμηνη έρευνα, το FRO προειδοποίησε ότι ο ανήλικος «ενδέχεται να έχει απομακρυνθεί και απελαθεί παράνομα από το βουλγαρικό έδαφος από Βούλγαρους αξιωματικούς».
Η τύχη του παιδιού, όπως επιβεβαίωσε στο Solomon και το BIRN ο Γκριμχέντεν, παραμένει άγνωστη μέχρι σήμερα.
Στις γραπτές απαντήσεις του προς τους ερευνητές της FRO, τις οποίες είδε το Solomon και το BIRN, το βουλγαρικό υπουργείο Εσωτερικών αρνήθηκε πλήρως την ύπαρξη περίπτωσης κράτησης ανηλίκου στη συγκεκριμένη περιοχή. Ωστόσο, η FRO δεν πείστηκε από την διάψευση και επισήμανε την εξαφάνιση του αγοριού απευθείας στην Άιγια Καλνάγια, προσωρινή διευθύντρια του Frontex εκείνη την περίοδο.
«Κρίμα που μου ξέφυγε νωρίτερα, συναντήθηκα στο Συμβούλιο με τον υπουργό [Εσωτερικών] και θα μπορούσα να το είχα θέσει. Εντάξει, ας είναι», απάντησε η Καλνάγια, υποσχόμενη να συζητήσει το περιστατικό αντ’ αυτού με την τότε επικεφαλής της Διεύθυνσης Συνόρων της Βουλγαρίας, Ροσίτσα Ντιμίτροβα.
Στα μέσα Φεβρουαρίου του 2023, η Καλνάγια μετέφερε τις ανησυχίες του FRO σε επίσημη επιστολή προς την Ντιμίτροβα. Η Καλνάγια κάλεσε τις βουλγαρικές αρχές να παραχωρήσουν στο μόνιμο σώμα του οργανισμού πρόσβαση σε «ελέγχους πρώτης γραμμής και δραστηριότητες επιτήρησης των συνόρων».
«Υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες σχετικά με ισχυρισμούς για παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων που πρέπει να αντιμετωπιστούν προληπτικά», αναφέρεται στην επιστολή.
Στην απάντησή της, η Ντιμίτροβα διέψευσε τους ισχυρισμούς, διαβεβαιώνοντας ότι «ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων των υπηκόων τρίτων χωρών αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα». Πέντε συνοριοφύλακες έχουν τιμωρηθεί για παραβίαση του κώδικα δεοντολογίας τους πρώτους δέκα μήνες του 2023, ανέφερε σε απάντηση στο Solomon και το BIRN το υπουργείο Εσωτερικών της Βουλγαρίας.
Όταν ο Λάιτενς διαδέχθηκε την Καλνάγια στην ηγεσία της Frontex στις αρχές Μαρτίου 2023, ο Γκριμχέντεν δεν ήθελε να αφήσει τη δυναμική να χαθεί. Δύο ημέρες αφότου ο Ολλανδός ανέλαβε τη θέση του στη Βαρσοβία, το γραφείο του Γκριμχέντεν συνέταξε μια επιστολή προκειμένου ο Λάιτενς «να εξετάσει το ενδεχόμενο να την αποστείλει, εν όλω ή εν μέρει» στην Ντιμίτροβα.
Η επιστολή δεν μασούσε τα λόγια της, τονίζοντας ότι «εξακολουθούν να υπάρχουν ισχυρισμοί για παράτυπες επιστροφές (οι λεγόμενες “επαναπροωθήσεις”), οι οποίες συνοδεύονται από σοβαρές καταγγελίες για κακομεταχείριση και υπερβολική χρήση βίας από την εθνική συνοριακή αστυνομία κατά των μεταναστών».
Η επιστολή ζητούσε οι αξιωματικοί της Frontex να «χρησιμοποιούνται αποτελεσματικότερα» στις περιοχές «όπου αναφέρονται καταγγελίες για παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων», καλύτερη συνεργασία με την FRO, καθώς και ανεξάρτητες έρευνες για παραβιάσεις των δικαιωμάτων.
Η επιστολή, ωστόσο, δεν έφυγε ποτέ από το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο του Λάιτενς.
Αντ’ αυτού, ένας όγκος εγγράφων που εξασφάλισε το Solomon και το BIRN δείχνει ότι οι ισχυρές ανησυχίες σχετικά με την κακομεταχείριση των μεταναστών παραμερίστηκαν για να προωθηθεί ο μακροχρόνιος στόχος της Κομισιόν να εντάξει τη Βουλγαρία στη ζώνη Σένγκεν.
Στις 20 Μαρτίου 2023, η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε ένα πιλοτικό σχέδιο για την «πρόληψη των παράτυπων αφίξεων» και την «ενίσχυση της διαχείρισης των συνόρων και της μετανάστευσης», μεταξύ άλλων μέσω της «επιτάχυνσης των διαδικασιών ασύλου» και της ταχείας απέλασης ανεπιθύμητων μεταναστών.
Η Κομισιόν επέλεξε για το πιλοτικό πρόγραμμα δύο «εθελόντριες» χώρες, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία, οι οποίες διεκδικούν την ένταξή τους στη Σένγκεν επί περισσότερο από μια δεκαετία.
Για την υλοποίηση του σχεδίου, η Κομισιόν χορήγησε στη Βουλγαρία 69,5 εκατ. ευρώ από κονδύλια της ΕΕ, ενώ η Frontex έχει αναπτύξει πρόσθετους συνοριοφύλακες και εξοπλισμό επιτήρησης.
«Όλες οι δραστηριότητες στο πλαίσιο αυτού του πιλοτικού προγράμματος», ανέφερε η Κομισιόν τον Ιούνιο του 2023 σε παράρτημα του προγράμματος, «πρέπει να διεξάγονται με πλήρη σεβασμό του δικαίου της ΕΕ και των θεμελιωδών δικαιωμάτων, ιδίως της αρχής της μη επαναπροώθησης».
Μέχρι τότε, τόσο η Frontex όσο και η Κομισιόν γνώριζαν καλά το τραγικό ιστορικό της βουλγαρικής συνοριακής αστυνομίας στα ανθρώπινα δικαιώματα. Τον Ιανουάριο του 2023, αρκετές εβδομάδες πριν από την έναρξη του πιλοτικού προγράμματος, ανώτεροι αξιωματούχοι της Κομισιόν, συμπεριλαμβανομένης της διευθύντριας για θέματα Σένγκεν μέσα στη διεύθυνση της Ίλβα Γιόχανσον, συναντήθηκαν με την Ντιμίτροβα «για να συζητήσουν τις ανησυχίες της FRO όσον αφορά τους ισχυρισμούς για παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων».
Κοντά στο τέλος του 6μηνου πιλοτικού προγράμματος, και παρά τις «θετικές» εξελίξεις όσον αφορά τη συμμετοχή των αξιωματικών της Frontex σε «δραστηριότητες χερσαίας περιπολίας πρώτης γραμμής», ο Γκριμχέντεν προειδοποίησε και πάλι το Διοικητικό Συμβούλιο του Frontex -το όργανο λήψης αποφάσεων του οργανισμού- για «επανειλημμένες» επαναπροωθήσεις και υπερβολική χρήση βίας από τη βουλγαρική συνοριακή αστυνομία.
«Ναι, παραμένουμε ανήσυχοι και το τονίζουμε αυτό με διάφορους τρόπους», δήλωσε ο Γκριμχέντεν στο Solomon και το BIRN όταν ρωτήθηκε αν το FRO έχει κοινοποιήσει τις συνεχιζόμενες ανησυχίες για τις βίαιες αντιδράσεις απευθείας στην Κομισιόν.
Ερωτηθείς εάν ο Λάιτενς είχε θέσει στις βουλγαρικές αρχές τις διαπιστώσεις του FRO σχετικά με τις επαναπροωθήσεις, το γραφείο Τύπου της Frontex δήλωσε στο Solomon και το BIRN ότι «οι απευθείας προσωπικές συζητήσεις κρίθηκαν πιο αποτελεσματικές» και ότι δεν ήταν σε θέση να αποκαλύψει «συγκεκριμένες λεπτομέρειες των συζητήσεων».
Παρά τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις του Γκριμχέντεν για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δημοσίως η Κομισιόν ήταν ευχαριστημένη με τις επιδόσεις της Βουλγαρίας στο πιλοτικό πρόγραμμα.
«Τα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά», ανακοίνωσε η Ίλβα Γιόχανσον τον περασμένο Οκτώβριο. Η Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων χαιρέτισε τις προσπάθειες των βουλγαρικών αρχών στην αποτροπή εισόδου «παράτυπων» μεταναστών στο έδαφος της ΕΕ, υποστηρίζοντας την «απολύτως αναγκαία απόφαση» να επιτραπεί η ένταξη της Βουλγαρίας στη ζώνη Σένγκεν.
Τον Σεπτέμβριο, κατά τη διάρκεια της ομιλίας της για την κατάσταση της Ένωσης, η φον ντερ Λάιεν είχε υπογραμμίσει τον ρόλο της Βουλγαρίας ως «πρωτοπόρου – παρουσιάζοντας τις βέλτιστες πρακτικές τόσο για το άσυλο όσο και για τις επιστροφές». «Ας τους εντάξουμε λοιπόν επιτέλους – χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση», είπε.
Τον τελευταίο χρόνο, την υποψηφιότητα της Βουλγαρίας για τη Σένγκεν εμποδίζουν Ολλανδία και Αυστρία, η συντηρητική κυβέρνηση της οποίας απαιτεί αυστηρότερους ελέγχους στα χερσαία βουλγαροτουρκικά σύνορα.
«Έχουμε σίγουρα μια εντολή σχετικά με το τι πρέπει να γίνει για να γίνουμε δεκτοί στη Σένγκεν. Και είναι τα σύνορα που πρέπει να κλείσουν ουσιαστικά. Για να εκπληρώσουμε αυτή την εντολή κάνουμε ό,τι χρειάζεται, με ακραία παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», σχολίασε η Ντιάνα Ραντοσλάβοβα, διευθύντρια του Center for Legal Aid Voice, μιας μη κερδοσκοπικής οργάνωσης με έδρα τη Σόφια.
«Είναι σαφές ότι ο μοναδικός σκοπός αυτής της Επιτροπής είναι να αποτρέψει την παράτυπη είσοδο στην ΕΕ, και είναι πρόθυμη να το κάνει με οποιοδήποτε κόστος, θυσιάζοντας στην πορεία θεμελιώδη δικαιώματα και αξίες της ΕΕ», δήλωσε στο Solomon και το BIRN η Τίνεκε Στρικ. «Εφόσον η Βουλγαρία συνεργάζεται με καλούς όρους για την προστασία των συνόρων και την εφαρμογή του πιλοτικού προγράμματος, η Κομισιόν θα κρύβει ευχαρίστως τις καταγγελίες κάτω από το χαλί», πρόσθεσε η Στρικ.
Ερωτηθείς εάν το πιλοτικό πρόγραμμα διεξήχθη με «πλήρη σεβασμό» του δικαίου της ΕΕ, εκπρόσωπος της Κομισιόν δήλωσε ότι η Κομισιόν θα συνεργαστεί με τις βουλγαρικές αρχές για την «περαιτέρω ενίσχυση του υφιστάμενου εθνικού ανεξάρτητου μηχανισμού παρακολούθησης της συμμόρφωσης με τα θεμελιώδη δικαιώματα».
Τον Δεκέμβριο, η κυβέρνηση της Βουλγαρίας έφτασε ένα βήμα πιο κοντά στην εκπλήρωση της υποψηφιότητάς της για τη ζώνη Σένγκεν, αφού η Αυστρία συμφώνησε να επιτραπεί από τις 31 Μαρτίου 2023 στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία να ενταχθούν στη ζώνη ελεύθερων θαλάσσιων και αεροπορικών μεταφορών.
Οι έλεγχοι στα χερσαία σύνορα, ωστόσο, θα παραμείνουν σε ισχύ. Έως ότου ξεπεραστούν οι συνεχιζόμενες ανησυχίες της Αυστρίας σχετικά με την «παράτυπη» μετανάστευση.
* Η έρευνα υλοποιήθηκε σε συνεργασία με το Balkan Investigative Reporting Network (BIRN) και συνδημοσιεύεται σε Le Monde και Deutsche Welle.
Στήριξε την ανεξάρτητη δημοσιογραφία!
Η ερευνητική δημοσιογραφία απαιτεί χρόνο και πόρους που δεν διαθέτουμε πάντα. Για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε να ελέγχουμε την εξουσία και να ασκούμε πίεση, χρειαζόμαστε τη βοήθειά σας.
