Σκοτεινό Πέλαγος: 1.018 στίγματα κρατικής παρανομίας στο Αιγαίο
Η εγκατάλειψη αιτούντων άσυλο στη θάλασσα από τις ελληνικές αρχές έχει καταστεί συνήθης πρακτική, με αποτέλεσμα συχνά τραυματισμούς και πνιγμούς. Ένας διαδραστικός χάρτης αποκαλύπτει το επαναλαμβανόμενο έγκλημα που διαπράττεται σε ολόκληρο το Αιγαίο. Η κυβέρνηση οφείλει να απαντήσει πώς η απαγωγή και εγκατάλειψη ανθρώπων σε ανάγκη σε πλωτές λέμβους συνδέονται με το «διεθνές δίκαιο» και τις «ευρωπαϊκές αξίες».
Η πρόσφατη καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) για την πολύκροτη υπόθεση στο Φαρμακονήσι, όπου το 2014 έντεκα αιτούντες άσυλο έχασαν τη ζωή τους σε ναυάγιο που προέκυψε κατά τη διάρκεια βίαιης επαναπροώθησής τους στην Τουρκία από σκάφος του λιμενικού, φέρνει τη χώρα αντιμέτωπη με μία σκοτεινή πραγματικότητα της τελευταίας ― τουλάχιστον ― δεκαετίας.
Άνθρωποι σε κίνηση, που πραγματοποιούν το θαλάσσιο πέρασμα από την Τουρκία στην Ελλάδα έχουν υποστεί πρωτοφανή βία, συμπεριλαμβανομένης της εξαναγκαστικής κράτησης, της αυθαίρετης σύλληψης, του ξυλοδαρμού και της μη παροχής βοήθειας.
Παρότι οι πολιτικές ηγεσίες διαχρονικά τις διαψεύδουν, οι παράνομες επαναπροωθήσεις και οι βίαιες πρακτικές διεξαγωγής τους αποτυπώνονται πλέον, μέσα από δημοσιογραφικές έρευνες κι εκθέσεις διεθνών οργανισμών, όλο και πιο τεκμηριωμένα ως επιχειρησιακή πρακτική των ελληνικών αρχών.
Από τον Μάρτιο του 2020, στο οπλοστάσιο των ελληνικών αρχών έχει προστεθεί μια νέα παράνομη μέθοδο κορύφωσης της βίας.
Αιτούντες άσυλο, μεταξύ των οποίων γυναίκες, άνδρες, και παιδιά, εντοπίζονται από το λιμενικό και την αστυνομία καθώς βρίσκονται εν πλω ή ακόμα και μέρες αφότου φτάσουν σε ελληνικό έδαφος· συλλαμβάνονται, δίχως να τους δίνεται το ― προβλεπόμενο από το διεθνές δίκαιο ― δικαίωμα να αιτηθούν ασύλου· πέφτουν θύματα ξυλοδαρμού και κακομεταχείρισης από ένστολους δίχως διακριτικά, που τους αφαιρούν τα χρήματα, τα κινητά τους τηλέφωνα, και τα προσωπικά τους αντικείμενα· και, στη συνέχεια, εξαναγκάζονται να επιβιβαστούν σε πλωτές λέμβους δίχως μηχανή (life rafts), οι οποίες ωθούνται στα τουρκικά ύδατα για να τις περισυλλέξει η τουρκική ακτοφυλακή (παραδείγματα σχετικών διασώσεων εδώ, εδώ, εδώ, κι εδώ).
Μέσα σε μόλις δύο χρόνια, οι ελληνικές αρχές πραγματοποίησαν στο Αιγαίο πέλαγος 1.018 επαναπροωθήσεις με θύματα τουλάχιστον 27.464 αιτούντες άσυλο ― 1.018 στίγματα κρατικής παρανομίας απέναντι σε ανθρώπους σε ανάγκη.
Την πραγματικότητα αυτή καταγράφει η νέα διαδραστική πλατφόρμα του Forensic Architecture, του πρωτοποριακού ερευνητικού κέντρου που εδρεύει στο Goldsmiths του πανεπιστημίου Λονδίνου, και της Forensis, της νεοϊδρυθείσας αδελφής-οργάνωσής του στο Βερολίνο, την οποία παρουσιάζει σήμερα το Solomon.
1.018 επαναπροωθήσεις στο Αιγαίο μέσα σε δύο χρόνια
Η πλατφόρμα καλύπτει χρονικά το διάστημα από τον Μάρτιο του 2020 έως και τον Μάρτιο του 2022.
Η πλειοψηφία των παράνομων επαναπροωθήσεων αιτούντων άσυλο στην Τουρκία καταγράφεται στην ευρύτερη περιοχή της Λέσβου, όπου και αποδίδονται 386 περιστατικά. Ακολουθούν η Σάμος με 194, η Χίος με 126, η Κως με 120, και η Ρόδος και τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα με 89 και 86 περιστατικά, αντίστοιχα.
Παρά τις επίσημες διαψεύσεις καθ’ όλο αυτό το διάστημα, ο Frontex, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, μένει έκθετος, καθώς τα ίδια τα επιχειρησιακά του αρχεία τον εμφανίζουν να έχει άμεση εμπλοκή σε τουλάχιστον 122 περιστατικά και γνώση ακόμη 400, τα οποία επιχειρεί να καμουφλάρει ως «αποτροπές εισόδου» στις επίσημες καταγραφές.
Σε τουλάχιστον τρεις περιπτώσεις, μάλιστα, η διαδικασία της παράνομης επαναπροώθησης εμφανίζεται να πραγματοποιείται σε γνώση γερμανικού πλοίου του ΝΑΤΟ. Καταγράφονται επίσης 26 περιπτώσεις κατά τις οποίες οι αιτούντες άσυλο ρίχτηκαν από το λιμενικό — απευθείας — στη θάλασσα, με δύο από τα θύματα των συγκεκριμένων επαναπροωθήσεων να έχουν βρεθεί δεμένα με χειροπέδες.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, δέκα άτομα πνίγηκαν κατά τη διάρκεια παράνομης επαναπροώθησής τους με λέμβο δίχως μηχανή, και τέσσερα παραμένουν αγνοούμενα.
Κατά τις τελευταίες εβδομάδες, το Solomon απέκτησε πρόσβαση στο ογκώδες υλικό και μελέτησε τα τεκμήρια της πολύμηνης έρευνας των Forensic Architecture και Forensis.
Σήμερα, παρουσιάζουμε πώς το Αιγαίο έχει πλέον καταστεί ένας τόπος καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων· πώς ένα ολόκληρο πέλαγος, ιστορικά συνδεδεμένο με τη φιλοξενία και την κίνηση πληθυσμών, καθίσταται τόπος διεξαγωγής επαναλαμβανόμενων εγκληματικών πρακτικών από τις ελληνικές αρχές.
Κι’ αυτό γιατί το γεωγραφικό εύρος στο οποίο πραγματοποιούνται αυτές οι παράνομες πρακτικές δεν αφορά πλέον μόνο τα ανατολικά θαλάσσια σύνορα της χώρας, αλλά εκτείνεται δυτικά ως τα ανοιχτά της Μάνης και της Καλαμάτας, και νότια ως την Κρήτη.
Επαναπροώθηση 400 χλμ μακριά από την Τουρκία
Στις 4 Ιουλίου 2021, ένα πλοιάριο φτάνει στην περιοχή Σταυρωτό, στην νοτιοανατολική πλευρά των Αντικυθήρων.
Επιβαίνοντες είναι 35 Κούρδοι αιτούντες άσυλο, γυναίκες, άνδρες και παιδιά, που έχουν αποπλεύσει από τα παράλια της Τουρκίας την προηγούμενη μέρα, και αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη βάρκα ύστερα από βλάβη που παρουσίασε.
Οι ίδιοι αποτυπώνουν σε βίντεο και εικόνες την άφιξή τους σε βραχώδη περιοχή του μικρού νησιού.
Τοπικά Μέσα καταγράφουν επίσης την άφιξη των αιτούντων άσυλο. Καταγράφεται ακόμα η έλευση έξι σκαφών του λιμενικού — αλλά, παρά την προσπάθεια τοπικών δημοσιογράφων να πληροφορηθούν για την τύχη των 35 ατόμων, και τη σχετική ερώτηση βουλευτών της αξιωματικής αντιπολίτευσης, οι αρχές τηρούν σιγή ιχθύος καθ’ όλες τις ημέρες που ακολουθούν.
Δύο ημέρες μετά, το τουρκικό λιμενικό ενημερώνει για τη περισυλλογή 35 αιτούντων άσυλο από μια πορτοκαλί λέμβο δίχως μηχανή, απ’ αυτές που καταγεγραμμένα χρησιμοποιεί το ελληνικό λιμενικό για να απωθεί αιτούντες άσυλο στα τουρκικά ύδατα.
Το επόμενο διάστημα, οι ερευνητές των Forensic Architecture και Forensis μπορούν να επιβεβαιώσουν την παρουσία των αιτούντων άσυλο στα Αντικύθηρα, εξετάζοντας το οπτικοακουστικό υλικό και πραγματοποιώντας επιτόπια επίσκεψη στο νησί.
Εντοπίζουν σωσίβια κοντά στην ακτή· προϊόντα (π.χ. μπουκάλια νερό) με τουρκικές ετικέτες, τα οποία θεωρείται απίθανο να βρέθηκαν με άλλο τρόπο τόσο μακριά από την τουρκική ακτογραμμή· κύβους ζάχαρης από το τσάι που πιθανότατα οι αιτούντες άσυλο έφτιαξαν ενόσω κρύβονταν από τις ελληνικές αρχές και μέχρι να καλέσουν σε βοήθεια· μπλε νάιλον γάντια που πιθανολογείται που χρησιμοποιήθηκαν από τις αρχές κατά τον εντοπισμό τους.
Η έρευνα επιβεβαιώνει, επίσης, πως τα άτομα που εμφανίζονται στις φωτογραφίες του τουρκικού λιμενικού συγκαταλέγονταν στο γκρουπ που είχε φτάσει στα Αντικύθηρα. Προορισμός του γκρουπ, αναφέρεται σε βίντεο στο οποίο εμφανίζονται να περπατούν σε απόκρημνο σημείο του νησιού, δεν ήταν ούτε τα Αντικύθηρα ούτε κάποιο άλλο ελληνικό νησί.
Άλλωστε, οι περίπου 20 μόνιμοι κάτοικοι του μικρού νησιού, που βρίσκεται ανάμεσα σε Κύθηρα και Κρήτη και απέχει 400χλμ από τις τουρκικές ακτές, δεν είναι συνηθισμένοι σε τέτοιου είδους αφίξεις στο νησί τους. Προορισμός του γκρουπ ήταν η Ιταλία.
Ιταλία για να αποφύγουν την επαναπροώθηση
Η κίνηση των 35 Κούρδων αιτούντων άσυλο να διασχίσουν πρακτικά ολόκληρο το Αιγαίο πέλαγος, με προορισμό την Ιταλία αντί για οποιοδήποτε ελληνικό νησί, σε μια πορεία πλεύσης που ξεπερνά τα 1.000χλμ, δεν είναι πρωτοφανής.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας, από το 2020 έως σήμερα τουλάχιστον 21.346 αιτούντες άσυλο έφτασαν στην Ιταλία με αφετηρία τους την Τουρκία, και συγκεκριμένα:
4.190 άτομα (12% του συνόλου των αφίξεων) το 2020,
12.916 άτομα (19% του συνόλου των αφίξεων ) το 2021,
Στην Ελλάδα, αυτού του είδους οι διελεύσεις από τα ελληνικά ύδατα μένουν συνήθως εκτός ραντάρ και γίνονται κατά βάση αντιληπτές όταν παρουσιαστεί τεχνική βλάβη στα μη αξιόπλοα πλοία, όπως συνέβη στα πολύνεκρα ναυάγια των Αντικυθήρων, της Πάρου, και της Φολεγάνδρου τα περασμένα Χριστούγεννα.
Εάν αναρωτιόταν κανείς πώς προέκυψε αυτή η νέα θαλάσσια δίοδος προς την Ιταλία, μία πρώτη απάντηση θα εστίαζε στην αυξημένη φύλαξη των ελληνικών υδάτων από το ελληνικό λιμενικό και την Frontex, στο πλαίσιο της επιχείρησης Poseidon που ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2020 και προβλέπει ισχυροποιημένη παρουσία του ευρωπαϊκού οργανισμού ακτοφυλακής στη χώρα.
Απαντώντας στην κριτική που δέχεται για τα καταγεγραμμένα και αυξανόμενα περιστατικά επαναπροωθήσεων, πλέον και στο ανώτατο ευρωπαϊκό επίπεδο, η ελληνική κυβέρνηση προσφεύγει επίσης σε αυτόν τον ισχυρισμό, υποστηρίζοντας πως πραγματοποιεί αποτελεσματική φύλαξη των συνόρων με απόλυτο σεβασμό στο «διεθνές δίκαιο» και τις «ευρωπαϊκές αξίες».
Ωστόσο, η αλήθεια είναι πως αυτή η απάντηση έχει στόχο να αποπροσανατολίσει από το τι πραγματικά συμβαίνει όχι μόνο στο Αιγαίο πέλαγος, αλλά και στο έδαφος των νησιών του.
Και η κυβέρνηση θα πρέπει να απαντήσει κατά πόσο η απαγωγή αιτούντων άσυλο και ο εξαναγκασμός τους να επιβιβαστούν σε πλωτές λέμβους, δίχως να τους αναγνωρίζεται το δικαίωμα να υποβάλουν αίτημα για άσυλο, συνδέεται με την «φύλαξη των συνόρων» ή το «διεθνές δίκαιο» και τις «ευρωπαϊκές αξίες».
Επαναπροώθηση παρά τον άκρως σοβαρό τραυματισμό
Τα ξημερώματα της 5ης Φεβρουαρίου 2022, μια βάρκα στην οποία επιβαίνει μια ομάδα 20 αιτούντων άσυλο ξεβράζεται σε απόκρημνη περιοχή στα βορειοανατολικά της Σάμου.
Πρόκειται για την περιοχή κοντά στο μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής, όπου, κατά την επίσκεψη του Solomon τους περασμένους μήνες, διαπιστώθηκαν δεκάδες κομμένοι κορμοί. Ντόπιοι υποστηρίζουν πως τα δέντρα έχουν κοπεί για λόγους ορατότητας, ώστε να μην μπορούν να κρυφτούν οι αιτούντες άσυλο που φτάνουν στο νησί.
Υπό τον φόβο της επαναπροώθησής τους στην Τουρκία, τα μέλη της ομάδας, ανάμεσά τους τρεις έγκυοι, μία εκ των οποίων φέρει πολύ σοβαρό τραύμα στο πόδι, παραμένουν κρυμμένα στους θάμνους.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, καμία νέα άφιξη δεν καταγράφεται στη Σάμο εκείνη ή τις επόμενες ημέρες.
Νωρίς το απόγευμα της επομένης, η τουρκική ακτοφυλακή εντοπίζει και διασώζει εννέα άτομα από μια απομακρυσμένη περιοχή στην ξηρά στο Κουσάντασι, τα οποία έχουν νωρίτερα αφεθεί από το ελληνικό λιμενικό σε μια λέμβο δίχως μηχανή.
Δύο ώρες αργότερα, η τουρκική ακτοφυλακή διασώζει οκτώ ακόμη άτομα από άλλη λέμβο έξω από το Κουσάντασι. Τα άτομα αναφέρουν ότι τους είχαν απομακρύνει από τη Σάμο μασκοφόροι «κομάντος», οι οποίοι έφεραν όπλα και τους ανάγκασαν να επιστρέψουν στη θάλασσα. Υποστηρίζουν πως οι «κομάντος» χώρισαν το γκρουπ σε δύο λέμβους, που αργότερα απομακρύνθηκαν η μία από την άλλη.
Τι έχει συμβεί;
Από τη σύγκριση των φωτογραφιών που τράβηξαν οι ίδιοι οι αιτούντες άσυλο, καθώς παρέμεναν κρυμμένοι περιμένοντας για βοήθεια στη Σάμο, και των φωτογραφιών από την επιχείρηση διάσωσης που αργότερα δημοσίευσε το τουρκικό λιμενικό, προκύπτει ότι πρόκειται για το ίδιο γκρουπ ανθρώπων.
Στις φωτογραφίες, τόσο όσο το γκρουπ βρισκόταν στη Σάμο όσο και κατά τη διάσωση, μπορεί κανείς επίσης να εντοπίσει την τραυματισμένη γυναίκα. Το επιτόπιο ρεπορτάζ του Solomon από τη Σάμο φανερώνει ότι η γυναίκα, παρά τον σοβαρό τραυματισμό της, είχε περπατήσει ως το νοσοκομείο της Σάμου προκειμένου να λάβει ιατρική βοήθεια.
Παρά τον σοβαρό τραυματισμό της, ωστόσο, επαναπροωθήθηκε και η ίδια στην Τουρκία σε μια πλωτή λέμβο δίχως μηχανή — σε μια κατά τα φαινόμενα πολυεπίπεδη επιχειρησιακή πρακτική, η οποία δεν σχετίζεται σε τίποτα με την «αποτροπή εισόδου», που η ελληνική κυβέρνηση ισχυρίζεται πως πραγματοποιεί.
Τους άφησαν σε μια βραχονησίδα
Ο Στέφανος Λεβίδης, υπεύθυνος ερευνητής του Forensic Architecture για θέματα μετανάστευσης και συνοριακής βίας και συντονιστής της έρευνας, είπε στο Solomon πως οι επαναπροωθήσεις με τη χρήση των σωστικών λέμβων «είναι προδήλως παράνομες και παραβιάζουν αποδεδειγμένα πολλά διεθνή πρωτόκολλα, μεταξύ των οποίων τα αναφαίρετα δικαιώματα υποβολής αιτήματος ασύλου και αναζήτησης διάσωσης στη θάλασσα».
Αξιοσημείωτο είναι πως και ο Frontex εμφανίζεται να έχει τουλάχιστον γνώση των παράνομων πρακτικών, καθώς τις καταγράφει στην εσωτερική του βάση δεδομένων, που είδε το Solomon.
Σε ορισμένες από τις καταχωρήσεις, για παράδειγμα, αναφέρεται πως απετράπη η είσοδος μικρού αριθμού ατόμων, αλλά στην στήλη που αφορά τα πλωτά μέσα στα οποία εκείνοι επέβαιναν ο αριθμός είναι μηδενικός. Παράλληλα, την ίδια ημέρα, η τουρκική ακτοφυλακή αναφέρει τη διάσωση ιδίου αριθμού ατόμων, τα οποία καταθέτουν πως είχαν ριχθεί στη θάλασσα από το ελληνικό λιμενικό και κατάφεραν να κολυμπήσουν ως την ακτή.
Οι ερευνητές συμπεραίνουν πως πρόκειται για κωδικοποιημένο τρόπο αναφοράς στις περιπτώσεις ριψης αιτούντων άσυλο στη θάλασσα δίχως κάποιο πλωτό μέσο. Σε άλλες περιπτώσεις, o Frontex καταγράφει τέσσερα πλωτά μέσα ― και την ίδια ημέρα καταγράφεται η διάσωση των επιβαινόντων τεσσάρων σχεδίων, και ίδιου αριθμού ατόμων!
Σε τουλάχιστον μία περίπτωση, πάντως, το ελληνικό λιμενικό εμφανίζεται να έχει μεταφέρει και αφήσει τους αιτούντες άσυλο σε μια βραχονησίδα.
Συγκεκριμένα, από την εξέταση του υλικού από drone του τουρκικού λιμενικού φαίνεται αρχικά το βράδυ της 6ης Αυγούστου 2021 ένα πλοίο να πλησιάζει τη βραχονησίδα και να αποβιβάζει ορισμένα άτομα, ενώ από το οπτικό υλικό του τουρκικού λιμενικού που το επόμενο πρωί περισυνέλεξε τα άτομα επιβεβαιώνεται πως πρόκειται για την ίδια βραχονησίδα.
Πέθανε φοβούμενη την επαναπροώθησή της
Η ελληνική κυβέρνηση διαψεύδει συλλήβδην ως τουρκική προπαγάνδα τις στοιχειοθετημένες δημοσιογραφικές έρευνες. Με τον τρόπο αυτό, αποφεύγει να αναφερθεί στα επιμέρους τεκμήρια που παρουσιάζουν.
Απαντώντας στη διεθνή κριτική, η κυβέρνηση έθεσε υπεύθυνη για την εξέταση των καταγεγραμμένων περιστατικών την Εθνική Αρχή Διαφάνειας (ΕΑΔ), παρότι υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις πως η ανεξάρτητη αρχή δεν κατέχει ούτε την τεχνογνωσία αλλά ούτε και πραγματική ανεξαρτησία για να επιτελέσει αυτόν τον σκοπό, όπως παρουσιάζεται σε ρεπορτάζ του Solomon και του The Manifold.
Ωστόσο, παρά τις διαψεύσεις της κυβέρνησης, υπάρχουν ορισμένα σημεία που υπογραμμίζουν την εγκυρότητα όσων καταγγέλονται.
Πρώτον, το γεγονός πως ο μέχρι πρόσφατα διευθυντής της Frontex, Φαμπρίς Λεζερί, παραιτήθηκεακριβώς λόγω των αποκαλύψεων των Lighthouse Reports, Der Spiegel και άλλων Μέσων για την εμπλοκή του ευρωπαϊκού οργανισμού στις επαναπροωθήσεις αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα.
Δεύτερον, μια απροσδόκητη ευθεία μαρτυρία για αυτού του είδους τις πρακτικές μεταδόθηκε στην δανική τηλεόραση, από πλήρωμα πλοίου της χώρας που συμμετείχε στη δύναμη της Frontex στην Ελλάδα. Όπως ανέφερε ο επικεφαλής του πληρώμτος της Δανίας που επιχειρούσε στην Ελλάδα, το πλήρωμά του είχε διασώσει 33 αιτούντες άσυλο που επέβαιναν σε μια φουσκωτή λέμβο όταν έλαβε ραδιοφωνική εντολή από το αρχηγείο της Επιχείρησης Poseidon να τους επιστρέψει στη λέμβο και να τη ρυμουλκήσει έξω από τα ελληνικά ύδατα. Το πλήρωμα αρνήθηκε την εντολή και κατήγγειλε το περιστατικό.
Αλλά και, τρίτον, ένα πιο πρόσφατο γεγονός μπορεί να επιβεβαιώσει τις απαγωγές αιτούντων άσυλο που φτάνουν στα ελληνικά νησιά και τη βίαιη επαναπροώθησή τους στην Τουρκία, κατά παράβαση του εθνικού και διεθνούς δικαίου.
Στις 8 Ιουλίου 2022, μια γυναίκα βρέθηκε νεκρή από την εξάντληση στα βουνά των Καρδαμύλων στη Χίο. Όπως έγινε γνωστό, η 25χρονη Ουντά Χουσείν Αντά είχε φτάσει σχεδόν δέκα ημέρες πριν στο νησί, αλλά προσπαθούσε να κρυφτεί από τις αρχές, φοβούμενη ότι εάν εντοπιζόταν θα επαναπροωθούνταν στην Τουρκία.
Άλλα άτομα της ομάδας της αγνοούνται έως και σήμερα. Εάν η γυναίκα δεν είχε το φόβο πως, εάν εντοπιζόταν, πιθανόν να κατέληγε σε μια σωστική λέμβο που θα αφηνόταν να πλεύσει στην Τουρκία, δεν θα είχε νιώσει την ανάγκη να κρυφτεί.
Και δεν θα είχε χάσει τη ζωή της από εξάντληση, στο νοτιοανατολικό άκρο της Ευρώπης.
η JORA (Joint Operations Reporting Application), η εσωτερική βάση δεδομένων του ίδιου του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex), την οποία απέκτησε σε λογοκριμένη μορφή excel για το διάστημα Μάρτιος 2020 — Αύγουστος 2021 η ερευνητική ομάδα Lighthouse Reports μέσα από αίτημα πρόσβασης στη δημόσια πληροφορία,
οι οργανώσεις AlarmPhone Aegean και Aegean Boat Report, που λαμβάνουν οπτικό υλικό από αιτούντες άσυλο καθώς εκείνοι ταξιδεύουν ή αφού έχουν φτάσει,
η ιστοσελίδα της τουρκικής ακτοφυλακής, όπου καταγράφονται οι διασώσεις θυμάτων επαναπροώθησης και αναρτάται οπτικό υλικό κι ένα σύντομο δελτίο,
καθώς και υλικό που παρασχέθηκε από τοπικούς δημοσιογράφους και ακτιβιστές, ή ευρέθηκε μέσω αναζήτησης στο Διαδίκτυο ή προέρχεται από δημοσιογραφικές έρευνες Μέσων το Lighthouse Reports, το Der Spiegel, και οι New York Times.