«Πάρτε αυτή τη σκηνή, μας είπαν, και βρείτε κάπου να χωρέσετε»

Σε πρώτο πρόσωπο

GA: Τα ονόματά μας είναι Ghulam Ali και Ghulam. Φτάσαμε στη Λέσβο στις 21 Ιανουαρίου του νέου έτους. Όλο το ταξίδι, από το Αφγανιστάν, το κάναμε μαζί. Δεν ξέρω σε ποιο σημείο του νησιού φτάσαμε ακριβώς. Μάλλον κάπου βόρεια.

G: Είμαι 21 χρονών. Δεν ξέρω γιατί, αλλά με δήλωσαν 39. Αν δεν έχεις πάνω σου χαρτιά, διαβατήριο ή ταυτότητα, βάζουν αυτοί μια τυχαία ημερομηνία γέννησης. Μερικές φορές είναι θέμα του μεταφραστή της υπηρεσίας. Σου μοιάζω εγώ για 39 χρονών;

GA: Εγώ είμαι 20 χρονών. Μιλάω και καταλαβαίνω λίγα Αγγλικά. Little English. Little. O Jawed ήταν ο δάσκαλός μου στα Αγγλικά στο Αφγανιστάν. Είμαστε όλοι από το ίδιο χωριό. Καμπιράκ λέγεται. Είναι βόρεια της Καμπούλ.

G: Όταν φτάσαμε εδώ μας είπαν ότι δεν έχουν χώρο για εμάς. Πάρτε αυτή τη σκηνή, μας είπαν, και βρείτε κάπου να χωρέσετε… Μένουμε σε διαφορετικές σκηνές στη ζούγκλα. Εγώ μένω με μία οικογένεια. Μένουμε σύνολο πέντε άτομα στην ίδια σκηνή.

GA: Εγώ μένω σε μία σκηνή μαζί με άλλους τρεις άντρες. Ευτυχώς οι σχέσεις μας είναι καλές… Πολλοί άνθρωποι φτιάχνουν τις δικές τους κατασκευές… Και όταν βρέχει η κατάσταση ξεφεύγει εντελώς. Τα πάντα καλύπτονται με λάσπη και δεν μπορείς καλά-καλά να περπατήσεις έξω από τις σκηνές.

Τους τελευταίους έξι μήνες είμαστε συνεχώς στο δρόμο. Από το Αφγανιστάν στο Ιράν, όπου μείναμε περίπου δύο μήνες… Δεκαπέντε μέρες χρειάστηκε για να διασχίσουμε τα σύνορα από το Ιράν στη Τουρκία. Μείναμε εκεί για κάμποσο. Οι διακινητές μας έπαιρναν από μέρος σε μέρος μαζί με άλλα άτομα. Κάποια στιγμή βρεθήκαμε στη φυλακή. Ζούσαμε σε διαμερίσματα, μπορεί και με άλλους εκατό ανθρώπους, και περιμέναμε πότε θα φύγουμε από κει για να διασχίσουμε τα σύνορα. Τρεις φορές προσπάθησα να τα περάσω εγώ.

G: Εγώ τέσσερις. Κάθε φορά ήμαστε 35 με 40, μπορεί και 50 άτομα σε μία βάρκα. Πληρώσαμε στους διακινητές 1.200 ευρώ το άτομο.

Δεν γνωρίζαμε για τη Μόρια. Ξέραμε ότι στα ελληνικά νησιά υπάρχουν καμπς για τους πρόσφυγες και ότι ο κόσμος ζει σε άθλιες συνθήκες.

GA: Η ζωή στη Μόρια είναι πολύ δύσκολη αλλά δεν έχουμε άλλη επιλογή. Διαλέξαμε το δρόμο αυτό γιατί είχαμε προβλήματα πίσω στη χώρα μας… Από την ημέρα που έφυγα από το Αφγανιστάν, δεν έχω μιλήσει ξανά με την οικογένειά μου. Έξι μήνες… Δεν ξέρω αν τους έχει συμβεί κάτι ή όχι. Η περιοχή που ζούσαμε βρίσκεται ακόμα υπό τον έλεγχο των Ταλιμπάν… Τώρα πρέπει να προσαρμοστούμε στις συνθήκες. Ξέρουμε ότι αυτό δεν είναι ζωή. Είναι εντελώς απάνθρωπο αυτό που συμβαίνει. Το πιο δύσκολο είναι να αντιμετωπίζεις συνεχώς τις συνέπειες του να είσαι εδώ ως ένας μόνος νέος άντρας που δεν έχει οικογένεια… Είναι πολύ δύσκολο να είσαι μόνος σου. Αν έχεις παιδιά και γυναίκα, ακόμα και εδώ στις συνθήκες που επικρατούν στη Μόρια, ξέρεις ότι έχεις μία σκηνή όπου βρίσκεται η οικογένεια σου και μπορείς να επιστρέψεις σε αυτή και να κάτσεις μαζί τους. Όταν όμως είσαι μόνος σου αντιμετωπίζεις συνεχώς μία σύγχυση. Δεν ξέρεις τι να κάνεις και που να πας.

Δεν έχουμε λάβει ακόμα την κάρτα για να μπορούμε να βγάζουμε λεφτά. Μας είπαν ότι θα είναι έτοιμη σε λιγότερο από μήνα. Όταν γίνει αυτό, ξέρουμε ότι θα παίρνουμε 90 ευρώ ο καθένας. Τόσα είναι για αυτούς που είναι μόνοι τους. Υπάρχει αγορά στο καμπ της Μόριας αλλά δεν μπορούμε να αγοράσουμε από κει μέχρι να πάρουμε τα λεφτά. Τρώμε από το φαγητό που μας δίνουν εδώ.

G: Ξυπνάμε κάθε μέρα στις επτά το πρωί και πηγαίνουμε στη διανομή του φαγητού για να πάρουμε αυτό που μας έχουν για πρωινό. Περιμένουμε ώρες ατελείωτες στην ουρά απλώς για να πάρουμε ένα κέικ… Χυμό; Δεν έχει χυμό για εμάς. Ο χυμός πορτοκάλι είναι μόνο για τους ανήλικους. Εμείς παίρνουμε ένα κέικ και νερό… Και το μεσημέρι η ποιότητα του φαγητού είναι κακή. Συνήθως έχει φασόλια ή ρύζι που πολλές φορές δεν είναι καν καλά μαγειρεμένα. Για βραδινό μας δίνουν δύο αυγά. Αυγά, αυγά, αυγά… Δεν μπορείς να τρως κάθε βράδυ αυγά, στο τέλος θα αρρωστήσεις.

Δεν υπάρχει ζεστό νερό για να κάνεις μπάνιο. Για να χρησιμοποιήσουμε την τουαλέτα μπορεί να χρειαστεί να περιμένουμε μία ή δύο ώρες. Το πρωί για να πάρουμε το φαγητό άλλες δύο ή τρεις. Εξαρτάται. Για το μεσημεριανό το ίδιο. Για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας στήνεσαι σε μία ουρά και περιμένεις. Το βράδυ πηγαίνουμε για ύπνο γύρω στη μία.

GA: Είμαστε πολύ μπερδεμένοι. Αφήσαμε το Αφγανιστάν για να αναζητήσουμε ένα ασφαλές μέρος. Δεν ξέρουμε αν θα μείνουμε στην Ελλάδα ή όχι, ούτε έχουμε κάποιον συγκεκριμένο προορισμό στο μυαλό μας. Προς το παρόν είμαστε εγκλωβισμένοι εδώ και δεν ξέρουμε πως θα εξελιχθούν τα πράγματα στο μέλλον. Ήμουν μαθητής στο Αφγανιστάν. Ολοκλήρωσα τη δωδέκατη τάξη και μετά δεν συνέχισα με σπουδές λόγω οικονομικών προβλημάτων. Δούλευα.

G: Εγώ είχα πρόβατα (sheeps)… Τί; Όχι πλοία (ships)… Πρόβατα (sheep). Βοσκός ήμουν. Αν είχα καράβια δεν θα βρισκόμουν εδώ τώρα.

GA: Εδώ δεν έχουμε κάτι συγκεκριμένο να κάνουμε κατά τη διάρκεια της ημέρας και αυτό είναι που μας τρελαίνει. Γι αυτό μετά ο κόσμος καταλήγει να μαλώνουν μεταξύ τους. Δεν έχουν να απασχοληθούν με κάτι, δεν έχουν κάποια δουλειά. Απλώς περιφέρονται από δω και από κει.

G: Στη Ζώνη 10 δεν υπάρχει ρεύμα. Το βράδυ είναι πίσσα σκοτάδι… Σε κάποια σημεία βέβαια καταφέρνουν και κλέβουν… Εγώ φοβάμαι πολύ όταν πέφτει το σκοτάδι. Ένα βράδυ σηκώθηκα να πάω στην τουαλέτα και είδα κάποιον να μαχαιρώνει έναν άλλον άντρα. Τον άνοιξε από τον ώμο μέχρι χαμηλά στο στέρνο. Τον ξέσκισε. Τον είδα να πέφτει κάτω. Το αλκοόλ είναι μεγάλο πρόβλημα. Κάποιοι άνθρωποι πίνουν πολύ κατά τη διάρκεια της νύχτας και κάνουν άσχημα πράγματα…

GA: Χρειαζόμαστε δουλειά. Οποιαδήποτε δουλειά. Δεν μας νοιάζουν τα λεφτά. Απλώς να δουλεύουμε.

Σημειώσεις της δημοσιογράφου

Από την πρώτη στιγμή της συνάντησής μας και καθ’όλη τη διάρκεια της συνέντευξης διέκρινα έντονα και στους δύο μία αίσθηση αποπροσανατολισμού. Από τη συνεχώς τεταμένη και σφιγμένη στάση του σώματος μέχρι τον τρόπο που περιέγραψαν τις συνθήκες στη Μόρια, έχοντας φτάσει μόλις είκοσι μέρες πριν, όλα μαρτυρούσαν μία κατάσταση διαρκούς αβεβαιότητας σχετικά με τις διαδικασίες, άγνοιας για το μέλλον, φόβου για το τι θα φέρει η επόμενη νύχτα στον καταυλισμό της Μόριας.

Γι’ αυτή τη γενικευμένη αίσθηση του αποπροσανατολισμού μιλάνε όλοι στο νησί, από τους ίδιους τους πρόσφυγες μέχρι τους ανθρώπους του πεδίου. Χαρακτηριστικό είναι ότι το πρώτο πράγμα που ζητάει να μάθει ο κόσμος με το που βγει στη στεριά είναι αν εκεί που έχουν φτάσει είναι Ελλάδα (“Yūnān, Yūnān?”). Επίσης, ο περισσότερος κόσμος δεν θυμάται ή δε γνωρίζει σε ποιο σημείο του νησιού έφτασε η βάρκα τους. Το ίδιο ισχύει για τον Ghulam και τον Ghulam Ali, που στη σχετική ερώτηση που τους έκανα απάντησαν με μία σχετική αμφιβολία «Μάλλον κάπου βόρεια».

Οι φήμες είναι ένα άλλο μεγάλο θέμα στη Μόρια. Πολύς κόσμος που συναντήσαμε εκεί ρωτούσε επίμονα να τους πούμε αν γνωρίζουμε κάτι για το ένα ή το άλλο. Οι φήμες που κυκλοφορούν σχεδόν καθημερινά στο καμπ της Μόριας διαδίδονται γρήγορα από στόμα σε στόμα και κλειστές ομάδες σε διάφορα social media προσφέροντας ελπίδα σε όσους γίνονται δέκτες τους. Ανοιχτά σύνορα, χώρες της Ευρώπης που θα δεχτούν νέους πληθυσμούς, πλοία που θα πάρουν τον κόσμο στην ενδοχώρα, επιτάχυνση της διαδικασίας ασύλου· όλα τα παραπάνω αποτελούν φήμες που λίγο αργότερα θα αποδειχθούν αναληθείς, ματαιώνοντας ελπίδες και εντείνοντας την ανησυχία και το αίσθημα της ανασφάλειας.