Newsletter | Στήριξε το Solomon
Η απουσία νόμιμων μεταναστευτικών οδών προς την Ευρώπη, και ο κίνδυνος επαναπροώθησης από συνοριακές δυνάμεις ή εξαπάτησης από τους διακινητές, έχουν αναδείξει τον ρόλο του «χαβάλα», ενός άτυπου τραπεζικού συστήματος μεταφοράς χρημάτων που βασίζεται στην εμπιστοσύνη.
Αυτή η έρευνα αποτέλεσε τη δεύτερη υποψηφιότητα του Solomon στη μικρή λίστα για το δημοσιογραφικό βραβείο Daphne Caruana Galizia του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το 2023.
Το όνειρο του Ζανιάρ για μια ζωή πέρα από τη γενέτειρά του Ζουρκάν, κοντά στην πόλη Ράνια, του Ιράκ, κόστισε στην οικογένειά του 11.000 ευρώ. Τη γη του πατέρα του. Και, τελικά, την ίδια του τη ζωή.
Σύμφωνα με μια τοπική οργάνωση μεταναστών, μεταξύ 2020-2021 και μόνο, περισσότεροι από 56.000 άνθρωποι εγκατέλειψαν το ιρακινό Κουρδιστάν λόγω της γεωπολιτικής αστάθειας και της έλλειψης ευκαιριών — ο 20χρονος Ζανιάρ ήταν ένας εξ αυτών.
«Ο Ζανιάρ παράτησε το σχολείο», λέει ο πατέρας του, Μουσταφά Μινά Ναμπί, καθώς φροντίζει τα τριαντάφυλλα στον κήπο του σπιτιού τους στο Ζουρκάν.
«Έλεγε ότι και άλλοι που αποφοίτησαν δεν μπορούσαν να βρουν δουλειά. Και χωρίς δουλειά, πώς θα μπορούσε να νοικοκυρευτεί, να παντρευτεί, να κάνει οικογένεια;».
Ο Ζανιάρ ήθελε να φτάσει στο Ηνωμένο Βασίλειο και να εργαστεί ως κουρέας. Αλλά το όνειρό του βυθίστηκε στα κρύα νερά του καναλιού της Μάγχης, μια θυελλώδη μέρα στα τέλη Νοεμβρίου του 2021.
Ο Ζανιάρ ήταν μεταξύ των 24 ανθρώπων που αναζητούσαν καταφύγιο στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι οποίοι πέθαναν όταν η λέμβος τους βυθίστηκε, στην προσπάθειά τους να περάσουν από τη βόρεια Γαλλία στα αγγλικά παράλια.
Η μετακίνηση παράτυπα ανά την Ευρώπη δεν είναι μόνο δύσκολη και επικίνδυνη. Αλλά και εξαιρετικά δαπανηρή:
Η απουσία νόμιμων μεταναστευτικών οδών έχει δημιουργήσει επιχειρηματικές ευκαιρίες για παράνομα δίκτυα. Έχει επίσης αυξήσει τον ρόλο του χαβάλα, ενός άτυπου, παραδοσιακού, τραπεζικού συστήματος μεταφοράς χρημάτων με ζωή χιλιετιών, που βασίζεται στη διαπροσωπική εμπιστοσύνη.
To Solomon δημοσιεύει τη διασυνοριακή, πολύμηνη έρευνα μιας ομάδας έξι δημοσιογράφων, η οποία φωτίζει το πώς η αυστηροποίηση των μεταναστευτικών πολιτικών έχει οδηγήσει χιλιάδες μετανάστες να πέφτουν θύματα αδίστακτων διακινητών, και να εμπιστεύονται το χαβάλα ως το μόνο μέσο με το οποίο μπορούν να μετριάσουν τον κίνδυνο εξαπάτησης.
Στα πλαίσια της έρευνας, οι δημοσιογράφοι εργάστηκαν στο πεδίο στο Ιράκ, την Τουρκία, την Ελλάδα, την Ιταλία, τη Γαλλία, την Ισπανία, και το Ηνωμένο Βασίλειο. Απέκτησαν επίσης κρυφά πρόσβαση σε ομάδες στο Telegram, όπου διακινητές προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε ανθρώπους που αναζητούν καταφύγιο στην Ευρώπη.
Η ομάδα συνομίλησε με περισσότερες από 50 πηγές. Ανάμεσά τους, διακινητές, μεσάζοντες χαβάλα, και αιτούντες άσυλο• οικογένειες των θυμάτων των ναυαγίων στη Μάγχη τον Νοέμβριο του 2021• καθώς και εθνικές Αρχές, εμπειρογνώμονες, και δικαστικές πηγές από διάφορες χώρες.
Ένα κρύο πρωινό στα τέλη Νοεμβρίου του 2022, στην αγορά συναλλάγματος του Ερμπίλ, που στην πρωτεύουσα του ιρακινού Κουρδιστάν είναι επίσης γνωστή ως «US Dollars Bazaar», οι πωλητές κυκλοφορούν με στοίβες χαρτονομισμάτων στο μέγεθος παλιού κουτιού τηλεόρασης.
Διαλαλούν μεγάλα χρηματικά ποσά — δολάρια ΗΠΑ, ιρακινά δηνάρια, συριακές λίρες — που προσφέρουν για συνάλλαγμα σε υποψήφιους πελάτες. Χρήματα αλλάζουν συνεχώς χέρια.
Δεκάδες ανταλλακτήρια συναλλάγματος βρίσκονται στους δρόμους, τους διαδρόμους, και τα υπόγεια του παζαριού. Ορισμένα συνεργάζονται με το Ιράν, άλλα στέλνουν χρήματα μόνο στη Γερμανία και τη Γαλλία. Κάποια έχουν συνεργάτες σε όλη την Ευρώπη.
Και κάποια άλλα ισχυρίζονται ότι μπορούν να στείλουν χρήματα σε οποιαδήποτε χώρα του κόσμου. Αλλά, αντί για τα συνήθη κανάλια των διεθνών τραπεζών, πολλά εξ αυτών χρησιμοποιούν το σύστημα χαβάλα.
Οι μεσάζοντες του συστήματος χαβάλα εργάζονται στο αντικείμενο άλλοτε με πλήρη, και άλλοτε ως παράλληλη απασχόληση.
Στην Τουρκία, το χαβάλα λειτουργεί συχνά μέσω ενός γραφείου συναλλάγματος. Στην Ελλάδα, ο μεσάζοντας μπορεί να είναι ιδιοκτήτης ενός μίνι μάρκετ ή ενός καταστήματος με κινητά τηλέφωνα. Στο Βέλγιο, μπορεί να ισχύει οτιδήποτε από τα παραπάνω.
Το «γραφείο» ενός μεσάζοντα χαβάλα μπορεί να είναι εξαιρετικά απλό: ένα τραπέζι και μια καρέκλα, ένα κινητό, ένα μηχάνημα καταμέτρησης χρημάτων, και ένα χρηματοκιβώτιο είναι τα απολύτως απαραίτητα. Χρήσιμο είναι επίσης ένα σημειωματάριο για την καταγραφή των οφειλών.
Οι συναλλαγές δεν καταγράφονται μέσω SWIFT ή Blockchain, ούτε οι μεσάζοντες παρέχουν κάποιο είδος απόδειξης που να διασφαλίζει το χρέος.
Το σύστημα βασίζεται κυρίως στην εμπιστοσύνη, εξηγεί ο Gödze Güran, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Georgetown, που έχει μελετήσει το χαβάλα.
«Συνδέοντας μεταξύ τους διαφορετικές σχέσεις εμπιστοσύνης, οι μεσάζοντες χαβάλα είναι σε θέση να χρησιμοποιούν αυτή την εμπιστοσύνη, ταυτόχρονα, για να εγγυηθούν ως προς τις αμοιβαίες υποχρεώσεις τους και να επεκτείνουν την κάλυψή τους σε πολλές τοποθεσίες».
Στην περίπτωση της διακίνησης, υπάρχει ένα πρόσθετο ατού. Προκειμένου να παρέχουν εγγυήσεις στους ανθρώπους σε κίνηση, οι μεσάζοντες καταβάλλουν στους διακινητές το δεσμευμένο ποσό μόνο αφότου οι «πελάτες» φτάσουν επιτυχώς στον προορισμό τους.
Ένας μεσάζοντας χαβάλα «δεν θα κατέστρεφε τη φήμη του εξαπατώντας έναν μετανάστη», λέει ο Μουσταφά, ο πατέρας του Ζανιάρ: «Εδώ είμαστε της παλιάς σχολής. Αν έκανε κάτι τέτοιο, κανείς δεν θα έκανε ξανά δουλειές μαζί του».
Στην περίπτωση του Ζανιάρ, μετά το θάνατο του νεαρού ο μεσάζοντας αρνήθηκε να δώσει τα χρήματα στους διακινητές. Αντ’ αυτού, τα επέστρεψε στην οικογένειά του — μια ελάχιστη πράξη σεβασμού για την απώλεια του αγαπημένου τους γιου.
Το χαβάλα είναι ένα σύστημα παλιό όσο και ο Δρόμος του Μεταξιού.
Τότε, οι έμποροι χρησιμοποιούσαν το χαβάλα για τις μεταξύ τους συναλλαγές, προκειμένου να μη χρειάζεται να έχουν πάνω τους μεγάλα χρηματικά ποσά στα μακρινά τους ταξίδια.
Σήμερα, οι συναλλαγές μέσω χαβάλα είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς στη Μέση Ανατολή και τη Νότια Ασία. Πολλές κοινότητες μεταναστών χρησιμοποιούν το σύστημα για την αποστολή εμβασμάτων στην πατρίδα, ιδίως σε χώρες όπως το Ιράν και το Αφγανιστάν, που είναι αποκλεισμένες από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Ενώ οι προμήθειες εταιρειών όπως η Western Union και η Moneygram μπορεί να φτάσουν έως και το 15%, οι προμήθειες των μεσαζόντων χαβάλα κυμαίνονται μεταξύ 2% και 10%. Μερικές φορές «μπορεί να είναι ακόμη και 0%», εξηγεί ένας μεσάζοντας από το Ερμπίλ, εάν η συναλλαγή βοηθά στη διευθέτηση χρέους σε διεύθυνση όπου δεν γίνονται πολλές αποστολές.
Η χρήση του συστήματος από αιτούντες άσυλο για την πληρωμή των δικτύων των διακινητών δεν αποτελεί νέο φαινόμενο.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις που βασίζονται σε στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, της Europol, της Frontex, καθώς και εκθέσεων εμπειρογνωμόνων, ο συνολικός ετήσιος τζίρος της διακίνησης ανέρχεται μεταξύ 300-700 εκατ. ευρώ.
Για το 2015, που καταγράφηκε ως κορύφωση της «προσφυγικής κρίσης» με πάνω από ένα εκατ. ανθρώπους να φτάνουν στην Ευρώπη, η Europol εκτιμά ότι οι μισοί είχαν πληρώσει για το ταξίδι τους με μετρητά, ενώ οι υπόλοιποι με διάφορες μεθόδους, συμπεριλαμβανομένου του χαβάλα.
Ακριβώς όπως οι κάρτες αντικαθιστούν τα μετρητά, η ύπαρξη μεσαζόντων — πολλοί εκ των οποίων εργάζονται με χαβάλα — για την πληρωμή των διακινητών αποκτά αυξημένη σημασία τα τελευταία χρόνια.
Για πολλούς αιτούντες άσυλο που αναζητούν καταφύγιο στην Ευρώπη, αποτελεί το μόνο αξιόπιστο σύστημα για την πραγματοποίηση πληρωμών, καθώς προσφέρει προστασία αφενός από πιθανή εξαπάτησή τους από τους διακινητές, αφετέρου από την καταλήστευση από κακοποιούς ή συνοριοφύλακες κατά τη διάρκεια της διαδρομής.
«Κανείς δεν κουβαλάει μεγάλα χρηματικά ποσά στις μέρες μας», εξηγεί ένας μεσάζων που συνδέει μετανάστες και διακινητές από το ταξιδιωτικό του γραφείο στο κέντρο της Ράνια, στο ιρακινό Κουρδιστάν. «Είναι μια υπηρεσία… Η καλύτερη, ώστε [να διασφαλιστεί] τουλάχιστον ότι οι άνθρωποι δεν θα εξαπατηθούν».
Ο ίδιος είχε ταξιδέψει παράτυπα στη Δανία το 2005. Πέρασε ορισμένα χρόνια εκεί, ώσπου αποφάσισε να επιστρέψει στην πατρίδα του, και άρχισε να συμμετέχει στην επικερδή δραστηριότητα της διακίνησης ανθρώπων.
Η αύξηση των επαναπροωθήσεων, σε διάφορα συνοριακά περάσματα του ταξιδιού, έχει καταστήσει ακόμη πιο σημαντικό τον ρόλο των μεσαζόντων. Με τη διέλευση των συνόρων να καθίσταται όλο και πιο δύσκολη, οι μεσάζοντες των χαβάλα παρέχουν ουσιαστική ασφάλεια, καθώς υπόσχονται να μην πληρώσουν τον διακινητή μέχρι οι «πελάτες» να φθάσουν στον προορισμό τους.
Σύμφωνα με τον Güran, οι περισσότεροι μεσάζοντες ανήκουν στην ίδια κοινότητα με τους πελάτες τους, οι οποίοι «θέλουν συνήθως να πάνε σε άτομο της εθνικότητάς τους, ακόμη και στη γενέτειρά τους, αν είναι δυνατόν. Και πάντα εκφράζουν δυσπιστία απέναντι σε μεσάζοντες από άλλες χώρες».
Το χαβάλα χαρακτηρίζεται ενίοτε ως ένα «σκιώδες τραπεζικό σύστημα». Αλλά σύμφωνα με τον Güran, αυτό εξαρτάται από το πώς εκλαμβάνουν το σύστημα οι κυβερνητικές και δικαστικές Αρχές.
«Καταλαβαίνω ότι οι κυβερνήσεις ανησυχούν για τα μη εγγεγραμμένα άτομα που πραγματοποιούν μεταφορές χρημάτων, επειδή αυτό δεν ταιριάζει με τα σημερινά παραδείγματα ασφαλείας της επιτήρησης και επειδή δεν είναι σε θέση να εντοπίσουν αυτές τις μεταφορές, οι οποίες μπορεί να φτάσουν σε σημαντικά ποσά», δήλωσε.
«Ωστόσο, σε πολλά πλαίσια είναι το μόνο σύστημα που οι άνθρωποι γνωρίζουν, επειδή δεν υπάρχει άλλος τρόπος να πληρώσουν προμηθευτές ή να χρηματοδοτήσουν οποιαδήποτε επιχείρηση», πρόσθεσε.
Οι διακινητές χρησιμοποιούν το WhatsApp και το Telegram για να διαφημίσουν τις υπηρεσίες τους και να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των αιτούντων άσυλο. Στα πλαίσια της έρευνας, οι δημοσιογράφοι απέκτησαν πρόσβαση σε 13 ομάδες στο Telegram όπου οι διακινητές συνδέονται με μετανάστες.
Οι ομάδες παρέχουν λεπτομέρειες για τις τιμές και τους τρόπους πληρωμής, και αριθμούς στους οποίους μπορεί κανείς να καλέσει για πρόσθετες πληροφορίες. Τα μηνύματα συνήθως διαγράφονται μέσα σε λίγες ημέρες.
Οι διαχειριστές αναφέρονταν επανειλημμένα σε «κωδικούς» και «αποκωδικοποίηση» — πρόκειται για αναφορά στους κωδικούς που χρησιμοποιούνται προκειμένου να αποδεσμευθούν χρήματα, όταν κανείς φτάσει σε ορισμένο σημείο κατά τη διάρκεια του ταξιδιού.
Ένας διακινητής υποσχέθηκε: «Έχουμε τρόπο να πάμε στη Σερβία μέσω Βουλγαρίας. 5 ώρες με τα πόδια μέχρι το σημείο φόρτισης (…)». Στο μήνυμά του περιλαμβανόταν ο κωδικός για την αποδέσμευση των χρημάτων σε περίπτωση επιτυχούς άφιξης στη Σόφια.
Οι διακινητές συστήνουν συγκεκριμένα γραφεία χαβάλα, κυρίως στην Τουρκία, στα οποία οι μετανάστες μπορούν να καταθέσουν την πληρωμή για το ταξίδι τους. Ωστόσο, ένας διακινητής υποστήριξε στους δημοσιογράφους πως εναπόκειται στον αιτούντα άσυλο να αποφασίσει ποιο γραφείο θα χρησιμοποιήσει.
Στο τηλέφωνο, ο φερόμενος διακινητής μοιράστηκε με τους δημοσιογράφους έναν αριθμό τηλεφώνου και μια διεύθυνση στην Κωνσταντινούπολη, όπου θα μπορούσε να γίνει η κατάθεση των χρημάτων. Επρόκειτο για ένα γραφείο σε μια πολυσύχναστη λεωφόρο στη γειτονιά Ακσαράι.
Το προσωπικό του γραφείου επιβεβαίωσε τη διεύθυνση και το όνομα του φερόμενου διακινητή, λέγοντας ότι γνώριζε για την μεταφορά χρημάτων. Αρνήθηκαν όμως να πουν περισσότερα όταν τους επισκέφθηκε ένας από τους δημοσιογράφους.
Άπαξ και οι μεσάζοντες ή οι διακινητές λάβουν τα χρήματα, δεν υπάρχει τρόπος να ακολουθήσει κανείς την πορεία τους. Γεγονός που καθιστά το χαβάλα άκρως αποτελεσματικό για την απόκρυψη παράνομων εσόδων από τις Αρχές.
Ο Alaa Qasim Rahima, ένας Κούρδος που γεννήθηκε στο Ιράκ το 1984 και είναι γνωστός ως Abu Al Awl, το γνωρίζει καλά.
Όταν ζούσε σε έναν καταυλισμό προσφύγων στην Ολλανδία, ο Abu Al Awl συνήθιζε να πουλάει τρόφιμα σε μια «μαύρη αγορά». Αργότερα, μετακόμισε στην Ιταλία και άρχισε να εργάζεται ως διακινητής: χρησιμοποιώντας απλώς το smartphone του, μπορούσε να βοηθάει ανθρώπους να διασχίσουν τα Βαλκάνια ή την Ιταλία για να φτάσουν στη Γαλλία, τη Γερμανία, ή άλλους προορισμούς.
Σήμερα, κι ενόσω κρατείται σε ιταλική φυλακή αντιμετωπίζοντας κατηγορίες για διακίνηση αιτούντων άσυλο από τη νότια Ιταλία στην υπόλοιπη Ευρώπη, οι Αρχές δεν έχουν καταφέρει να εντοπίσουν τον «θησαυρό» του.
«Για κάθε άτομο, ζητούσα περίπου 500-600 ευρώ. Τα ποσά κατατίθενταν σε γραφεία στην Τουρκία, όπου βρίσκονται ακόμη», δήλωσε τον Νοέμβριο του 2022, αναμένοντας τη δίκη του. Υποστήριξε πως τα χρήματά του στην Τουρκία ανέρχονται σε σχεδόν 300.000 ευρώ.
Είχε επίσης τραπεζικό λογαριασμό στην Ολλανδία. Λέει ότι μετακίνησε σχεδόν 280.000 ευρώ, έχοντας σηκώσει 60.000 ευρώ σε μετρητά. Η τράπεζα θεώρησε τη συναλλαγή ύποπτη και μπλόκαρε τον λογαριασμό.
Κατά τη διάρκεια της υπόθεσης διακίνησης αιτούντων άσυλο στην οποία εμπλέκεται, με την ονομασία Astrolabio, η ιταλική οικονομική αστυνομία (Guardia di Finanza) κατέγραψε τηλεφωνική κλήση στην οποία συστήνει ρητά το χαβάλα έναντι άλλων συστημάτων: «Όχι, μη χρησιμοποιείς τη Western Union, φίλε, δούλεψε με το χαβάλα!»
«Πρόσφατες αστυνομικές έρευνες ανέδειξαν τον πολύ σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν [τα γραφεία] στην ευνοϊκή μετακίνηση της παράνομης μετανάστευσης προς τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όχι μόνο εφαρμόζουν τη λεγόμενη μέθοδο Sarafi (ή χαβάλα), αλλά λειτουργούν επίσης ως “πρακτορεία” για τη στρατολόγηση μεταναστών που επιθυμούν να φτάσουν στην Ευρώπη», γράφει η Guardia di Finanza στην τελική έκθεση για την υπόθεση Astrolabio.
Οι ερευνητές υπογραμμίζουν επίσης μια άλλη πτυχή: «Ο ιδιοκτήτης των πρακτορείων επιλέγει τον καλύτερα οργανωμένο και πιο αξιόπιστο διακινητή». Κι αυτό διότι «μόνο η επιτυχής έκβαση της μεταφοράς των μεταναστών εγγυάται στον μεσάζοντα χαβάλα την είσπραξη των ποσοστών επί των αμοιβών που οφείλονται στους διακινητές».
Το νομικό καθεστώς του χαβάλα διαφέρει από χώρα σε χώρα.
Απαντώντας σε κοινοβουλευτική ερώτηση στις 31 Ιουλίου 2020, ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της ΕΕ αρμόδιος για θέματα οικονομίας, Valdo Dombrovskis, δήλωσε:
«Εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσοι λειτουργούν χαβάλα, όπως και όλοι οι φορείς που παρέχουν υπηρεσίες πληρωμών, θα πρέπει να είναι εξουσιοδοτημένα ιδρύματα πληρωμών, κατάλληλα εγγεγραμμένα και να υπόκεινται σε ρυθμίσεις».
Στην ΕΕ το σύστημα είναι παράνομο. Αλλά σε ορισμένες χώρες, όπως η Ιταλία, οι συναλλαγές επιφέρουν κυρώσεις για τους μεσάζοντες, αλλά όχι για τους πελάτες. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ορισμένοι μεσάζοντες είναι εγεγραμμένοι, άλλοι λειτουργούν εκτός νόμου.
«Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί για να μην παρουσιάσουμε το χαβάλα ως εγκληματική δραστηριότητα, διότι, σε ορισμένες χώρες, όπως η Αυστρία, μπορεί να είναι νόμιμη αν εγγραφεί κανείς στις Αρχές. Ωστόσο, δεν είναι πολλοί αυτοί που εγγράφονται και μπορεί και να μην γνωρίζουν περί της υποχρέωσης εγγραφής», λέει η Δρ. Claire Healy, συντονίστρια του Παρατηρητηρίου για τη παράτυπη διακίνηση μεταναστών, που σύστησε το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (UNODC).
Η ίδια εργάζεται σε μια έρευνα σχετικά με την κατάχρηση του συστήματος χαβάλα από τους διακινητές αιτούντων άσυλο, στα πλαίσια της οποίας οι ερευνητές έχουν πάρει συνεντεύξεις από 113 μεσάζοντες σε 30 χώρες (στην Ασία, την Αφρική, την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική).
Τον Οκτώβριο του 2022, η Eurojust (ο Οργανισμός Συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Ποινική Δικαιοσύνη) διοργάνωσε την «μεγαλύτερη συνάντηση εισαγγελέων που ειδικεύονται στην αντιμετώπιση της παράτυπης διακίνησης μεταναστών που έχει γίνει ποτέ».
Η δεύτερη ημέρα του συνεδρίου ήταν αφιερωμένη στις οικονομικές ροές πίσω από τα δίκτυα διακίνησης αιτούντων άσυλο, συμπεριλαμβανομένης «της χρήσης του εναλλακτικού [συστήματος] χαβάλα».
Σε έκθεσή της, η Ομάδα Δράσης για τη Χρηματοοικονομική Δράση, που αποτελεί το παγκόσμιο παρατηρητήριο για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, επισημαίνει ότι το χαβάλα είναι «η πιο κοινή μέθοδος μεταφοράς κεφαλαίων (συχνά μετρητών) που προέρχονται από τη παράτυπη διακίνηση μεταναστών».
Στην έκθεση αναφέρεται, επίσης, ότι αυτό καθιστά «για τις μονάδες χρηματοοικονομικών πληροφοριών και τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου εξαιρετικά δύσκολη την διεξαγωγή οικονομικών αναλύσεων και ερευνών».
Οι λόγοι είναι πολλοί. «Οι χρηματοοικονομικές ροές συχνά διοχετεύονται μέσω χαβάλα, και στις περισσότερες περιπτώσεις από και προς χώρες με περιορισμένη ικανότητα ή εμπειρία στη διεξαγωγή διασυνοριακών οικονομικών ερευνών», αναφέρεται στην έκθεση.
Επιπλέον, οι συλληφθέντες για διακίνηση, όπως οι οδηγοί, «είναι επίσης γενικά ανίκανοι να παράσχουν οποιαδήποτε πληροφορία». Όπως ακριβώς και στην περίπτωση του Abu Al Awl, «τα κεφάλαια που δεν κατάσχονται κατά τη διάρκεια της έρευνας παραμένουν απρόσιτα».
Ένα κρύο και υγρό πρωινό του Ιανουαρίου του 2023 στο Grande-Synthe, ένα παραθαλάσσιο προάστιο της Δουνκέρκης στη Γαλλία, αιτούντες άσυλο περιμένουν τη δική τους ευκαιρία να διασχίσουν τη Μάγχη — το τελευταίο μέρος που είδε ο Ζανιάρ πριν πεθάνει. Έχουν ήδη καταθέσει τα χρήματά τους.
Σε ένα σύμπλεγμα από μπλε και λευκές σκηνές που πλαισιώνουν μια σιδηροδρομική γραμμή, η Aisha﹡και οι δύο μικρές κόρες της αγκαλιάζονται γύρω από μια φωτιά, προσπαθώντας να ζεσταθούν. Σύντομα, η Aisha σκοπεύει να διασχίσει τη Μάγχη, με την ελπίδα να συναντήσει τον σύζυγό της που έχει ήδη υποβάλει αίτημα ασύλου στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Μέχρι στιγμής το ταξίδι για τους τρεις τους — από το Ιράκ στην Τουρκία με τουριστική βίζα, στη συνέχεια μέσω Βαλκανίων στην Κροατία, και τη Γαλλία — έχει κοστίσει 4.500 ευρώ. Η Aisha αναμένει να ξοδέψει άλλα 1.500-2.000 ευρώ για το τελευταίο πέρασμα. Ο πατέρας της έχει πληρώσει για το ταξίδι μέσω ενός μεσάζοντα στο Ιράκ.
«Σε κάθε σύνορο που περνάω, στέλνω στον πατέρα μου ένα μήνυμα με την τοποθεσία μου στο WhatsApp και αυτός ειδοποιεί τον νοζίνγκα (σ.σ. κουρδική λέξη για τον μεσάζοντα χαβάλα), ώστε να γίνουν οι πληρωμές στον διακινητή», είπε.
«Είμαι δημοσιογράφος και έφυγα επειδή στοχοποιήθηκα για τη δουλειά μου στην πατρίδα μου», πρόσθεσε. «Δεν μπορούσα να πάρω βίζα για να έρθω νόμιμα στην Ευρώπη και αναγκάστηκα να αναζητήσω καταφύγιο μέσω αυτής της επικίνδυνης διαδρομής, όπου οι διακινητές είναι αδίστακτοι».
«Δεδομένου ότι δεν έχουμε τη δυνατότητα να έρθουμε νόμιμα και χρειαζόμαστε ασφάλεια, χρειάζεται να καταφύγουμε στο χαβάλα», λέει ο Goran, ένας 19χρονος Ιρακινοκουρδικής καταγωγής άνδρας που περιμένει επίσης στη Δουνκέρκη.
Ένας Κούρδος από το Ιράν μπαίνει στη συζήτηση: «Η ΕΕ θα πρέπει να αναλάβει δράση για να αλλάξει αυτό το φαινόμενο, δίνοντας περισσότερες βίζες. Ακόμα και αν προσπαθήσουν να αντιμετωπίσουν το χαβάλα, οι άνθρωποι θα βρίσκουν τον τρόπο να περάσουν».
Οι ευρωπαϊκές και διεθνείς αστυνομικές Αρχές προσπαθούν να κατανοήσουν πώς λειτουργεί το χαβάλα, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα δίκτυα διακίνησης. Αλλά, για τους χιλιάδες ανθρώπους που κάνουν το ταξίδι προς την Ευρώπη, η νομιμότητά του είναι αδιάφορη.
Και όσο η διακίνηση θα παραμένει η μόνη δίοδος μετακίνησης, οι μεσάζοντες των χαβάλα θα είναι οι τραπεζίτες της.
*Η παραγωγή αυτής της έρευνας υποστηρίχθηκε με μια επιχορήγηση από το IJ4EU fund και από το Journalismfund Europe.
*Ορισμένα ονόματα έχουν αλλάξει.
Στήριξε την ανεξάρτητη δημοσιογραφία!
Η ερευνητική δημοσιογραφία απαιτεί χρόνο και πόρους που δεν διαθέτουμε πάντα. Για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε να ελέγχουμε την εξουσία και να ασκούμε πίεση, χρειαζόμαστε τη βοήθειά σας.
