Φωτιά στη σκηνή 959

Δεν ήθελε να γεννήσει στον καταυλισμό. Από όταν η οικογένεια ενημερώθηκε πως η μεταφορά τους στη Γερμανία είχε γίνει δεκτή, ήλπιζε πως θα μπορούσε να ταξιδέψει προτού γεννήσει. Ήταν 27 χρονών, έγκυος στο τέταρτο παιδί, και απεγνωσμένη για να φύγει από τον καταυλισμό. Αλλά οι εβδομάδες περνούσαν, κι ενώ άλλοι διαμένοντες έφευγαν για τη Γερμανία, η δική τους μεταφορά αναβαλλόταν συνεχώς.

Το πρωί που συνέβη είχε ένα μικρό τσακωμό με τον σύζυγό της. Σύμφωνα με την έκθεση που συντάχθηκε αργότερα, εκείνος είπε πως ήξερε ότι η έγκυος γυναίκα του δεν μπορούσε να αντέξει τις συνθήκες στο Καρά Τεπέ, τον προσωρινό προσφυγικό καταυλισμό στην Λέσβο που δημιουργήθηκε αφού η Μόρια καταστράφηκε ολοσχερώς τον περασμένο Σεπτέμβριο, και αρκετές φορές την είχε δει να κλαίει.

Αλλά δεν είχε μπορέσει να βρει στην πόλη ένα μέρος όπου εκείνη και τα τρία τους παιδιά -δύο κόρες κι ένας γιος- θα μπορούσαν να ζήσουν.

Όταν ο σύζυγος έφυγε με τον εφτάμιση χρονών γιο τους για τα ντουζ, η Νασρίν έμεινε μόνη της με τα άλλα δύο παιδιά μέσα στη σκηνή με τον αριθμό 959, τοποθετημένη λίγες δεκάδες μέτρα από τη θάλασσα.

Έψαξε για κάποιο σχοινί αλλά δεν μπόρεσε να βρει.

Πήρε τις κόρες της έξω και τις άφησε σε γείτονες. Ύστερα επέστρεψε, χρησιμοποίησε έναν αναπτήρα για να βάλει φωτιά στο ύφασμα της σκηνής και ξάπλωσε στη μέση, στο εσωτερικό της.

Πρώτα διάσωση έπειτα σύλληψη

Σύμφωνα με την έκθεση της πυροσβεστικής, ο γείτονας της Νασρίν, Γουαχίντ*, ζούσε μαζί με τη σύζυγο και τη δύο χρονών κόρη τους στο άλλο μισό της σκηνής. Η οικογένεια δεν βρισκόταν εντός της σκηνής όταν ξεκίνησε η φωτιά, αλλά ο Γουαχίντ είχε φτάσει μόλις απ’ έξω όταν συνειδητοποίησε πως υπήρχαν φλόγες στην πλευρά της σκηνής που ανήκε στην άλλη οικογένεια.

Άφησε την κόρη του σε ασφαλές μέρος και τράβηξε την έγκυο γυναίκα έξω από τη σκηνή. Μετά, μαζί με άλλους διαμένοντες του καταυλισμού, προσπάθησαν να σβήσουν τη φωτιά με μπουκάλια νερό και κουβέρτες.

Η φωτιά κατέστρεψε τη σκηνή και τα υπάρχοντα των δύο οικογενειών, ανάμεσα στα οποία ο ρουχισμός τους, δύο κινητά τηλέφωνα, και συνολικά πάνω από 1.000 ευρώ. Η φωτιά σβήστηκε γρήγορα προτού επεκταθεί στις γειτονικές σκηνές και προτού φτάσει η βοήθεια από την πυροσβεστική, που βρίσκεται ελάχιστα λεπτά οδήγησης από τον καταυλισμό.

Η Νασρίν, που είχε υποστεί σημαντικά εγκαύματα στα χέρια, την πλάτη και το ένα πόδι της, μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο.

Την επομένη, η πυροσβεστική την επισκέφθηκε για να συντάξει έκθεση για το συμβάν. Μια τέτοια διαδικασία συνήθως λαμβάνει χώρα στα γραφεία τους, αλλά χρειάστηκε να την επισκεφθούν καθώς βρισκόταν ακόμη υπό νοσηλεία.

Στην έκθεση του πυροσβεστικού σώματος, που μελέτησε το Solomon, αναφέρεται πως η Νασρίν είχε τόσο σοβαρά εγκαύματα στα χέρια της που δεν μπορούσε να υπογράψει το έγγραφο που περιλάμβανε τη δική της αφήγηση των γεγονότων.

Ήταν μόλις λίγο μετά τις 11:00 το πρωί της Κυριακής, 21 Φεβρουαρίου 2021, που δημοσιεύματα διακινούνταν στα κοινωνικά δίκτυα σχετικά με μια φωτιά που είχε ξεκινήσει και σβηστεί γρήγορα σε μια σκηνή του Καρά Τεπέ. Φωτογραφίες από καπνό να εξαπλώνεται στον ορίζοντα δημοσιεύθηκαν στο Twitter.

Έφτασε η Τετάρτη, 24 Φεβρουαρίου 2021, ωστόσο, για να γίνει γνωστό το ότι η φωτιά οφειλόταν σε μια έγκυο γυναίκα που είχε προσπαθήσει να αυτοκτονήσει – και πως η γυναίκα αυτή αντιμετώπιζε κατηγορίες για εμπρησμό από πρόθεση.

Έως και τότε, η Νασρίν είχε συμπληρώσει περισσότερο από τρεις ημέρες δίχως κανενός είδους νομική υπεράσπιση.

«Δεν είχε πρόθεση να διαπράξει εμπρησμό»

Την Πέμπτη, 25 Φεβρουαρίου 2021, η δικηγόρος του Legal Centre Lesvos, Τερέζα Βολακάκη, πήγε στο νοσοκομείο αλλά δυσκολεύτηκε μέχρι να της επιτραπεί να δει την Νασρίν, παρότι εξακολουθούσε να μην έχει διοριστεί υπεράσπισή της από το κράτος.

Τελικά, κατάφερε να φτάσει έως το κρεβάτι όπου βρισκόταν η νεαρή γυναίκα, η οποία, μέσω διερμηνέα, επιβεβαίωσε πως χρειαζόταν δικηγόρο.

«Όλοι έχουν δικαίωμα σε νομική υπεράσπιση», λέει η Βολακάκη, που δεν έφυγε από το νοσοκομείο μέχρι να σιγουρευτεί πως και η Νασρίν θα την είχε εξασφαλίσει. Η Νασρίν εκπροσωπείται σήμερα από την ίδια και τον δικηγόρο Βασίλη Κερασιώτη της οργάνωσης HIAS Greece.

Την επόμενη μέρα, η Νασρίν έδωσε τη μαρτυρία της στους ανακριτές από το κρεβάτι της στο νοσοκομείο. Η Βολακάκη λέει πως ήταν εμφανές ότι η νεαρή γυναίκα δεν βρισκόταν σε κατάσταση για να κάνει κάτι τέτοιο. «Δεν θυμόταν πολλά», λέει, «και εάν κάποια δεν βρίσκεται σε θέση να μιλήσει… γιατί να την αναγκάσεις; Και χωρίς να δει ψυχολόγο;».

Another fire in #Karatepe. This video was sent by a friend from inside the camp just now. Another tent burned down. Refugees on the ground reporting of one injured person. We cannot verify this information at the moment.#Moria2 #LeaveNoOneBehind pic.twitter.com/b8yOYpIPlH

— DunyaCollective (@DunyaCollective) February 21, 2021

Η Βολακάκη λέει πως είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη ότι η Νασρίν δεν είχε «πρόθεση» να διαπράξει εμπρησμό, προϋπόθεση απαραίτητη για να σταθεί μια τέτοια κατηγορία. «Ήθελε να σκοτώσει μόνο τον εαυτό της, το οποίο στην ελληνική νομοθεσία δεν αποτελεί έγκλημα», λέει. Σύμφωνα με τη Βολακάκη, η Νασρίν ταλανιζόταν από σκέψεις για αυτοκτονία για δύο μήνες προτού τελικά προσπαθήσει να δώσει τέλος στη ζωή της.

Για χρόνια, πολλές ιατρικές οργανώσεις έχουν κρούσει τον κώδωνα για την επιδεινούμενη κατάσταση της ψυχικής υγείας των ανθρώπων που μένουν στους καταυλισμούς των νησιών του Αιγαίου. Τον Δεκέμβριο οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα τόνισαν πως υπήρχε μια συνθήκη έκτακτης ανάγκης ως προς την ψυχική υγεία σε καταυλισμούς όπως της Λέσβου και της Σάμου.

«Μόρια 2.0»

Η Νασρίν έχει περάσει όλο το διάστημα της εγκυμοσύνης της ανάμεσα σε δύο καταυλισμούς.

Πρώτα τη Μόρια, γνωστή ως «κόλαση», που στην κορύφωσή της έφτασε τους 20.000 διαμένοντες, πολλοί εκ των οποίων ζούσαν σε αυτοσχέδιες ξύλινες κατασκευές ή κατασκηνωτικές σκηνές τοποθετημένες έξω από την επίσημη δομή. Μετά την φωτιά στις 8 Σεπτεμβρίου που κατέστρεψε μεγάλο μέρος της, δημιουργήθηκε ο «προσωρινός» καταυλισμός.

Η Νασρίν πέρασε εδώ το δεύτερο και το τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης της, σε ένα μέρος που έχει ονομαστεί πλέον «Μόρια 2.0» για πολλούς από όσους ζουν ή εργάζονται στον καταυλισμό. Μαστίζεται από δυσκολίες: οι σκηνές πλημμύριζαν κατά τους πρώτους μήνες και καθώς οι θερμοκρασίες έπεσαν το χειμώνα, οι διαμένοντες αγωνίζονταν να ζεστάνουν τις σκηνές τους ενώ το μέρος, πλάι στη θάλασσα, χτυπούσαν ισχυροί άνεμοι.

Η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος είναι περιορισμένη κατά τη διάρκεια της μέρας – όταν ο σύζυγος της Νασρίν ρωτήθηκε εάν η γυναίκα του μαγείρευε τη στιγμή της φωτιάς, αποκρίθηκε πως το περιστατικό δεν συνέβη τις ώρες που η δική τους περιοχή είχε ρεύμα. Την ημέρα της φωτιάς, 6.971 άνθρωποι διέμεναν στον καταυλισμό.

Το τελευταίο τρίμηνο της εγκυμοσύνης μπορεί να είναι δύσκολο και μερικές γυναίκες δυσκολεύονται έως και να περπατήσουν, λέει η Μαρίνα Παπατουκάκη, μαία των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Λέσβο. Περιγράφει πόσο δύσκολη μπορεί να είναι η ζωή στον καταυλισμό για γυναίκες στις τελευταίες μέρες της εγκυμοσύνης.

Μερικές από τις εγκύους ασθενείς της, που έχουν υποστεί ουρολοίμωξη, της είπαν πως αποφεύγουν να πίνουν νερό για να χρησιμοποιούν λιγότερο την τουαλέτα, κάποιες φοβούνται πως εάν το βράδυ πάνε στο μπάνιο μόνες θα τους επιτεθούν, και άλλες δυσκολεύονται να καταναλώσουν το φαγητό που προσφέρεται. Τρεις ασθενείς της γέννησαν στην είσοδο του καταυλισμού περιμένοντας για το ασθενοφόρο.

Η Παπατουκάκη λέει πως δυσκολεύεται να πιστέψει πως φροντίζει εγκύους που ζουν σε τέτοιες συνθήκες στην Ευρώπη. «Χρειάζεται να μεταφερθούν στην ενδοχώρα σε ένα ασφαλέστερο μέρος», λέει, «δεν μπορούν να ζουν δίπλα στη θάλασσα στη μέση του χειμώνα, αυτό για μένα είναι απαράδεκτο».

Μια κραυγή για βοήθεια

Η Ύπατη Αρμοστεία, ένας από τους κύριους φορείς στον καταυλισμό, δήλωσε πως έχει γνώση της περίπτωσης της Νασρίν. Είπαν στο Solomon πως βρίσκονται σε επικοινωνία με την οικογένεια και σε αναζήτηση περισσότερων πληροφοριών για την υπόθεση. «Ενώ αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη μια νομική διαδικασία, κάτι που σεβόμαστε απόλυτα, η Ύπατη Αρμοστεία θεωρεί την ενέργεια της γυναίκας πρωτίστως μια πράξη απόγνωσης, μια κραυγή για βοήθεια από κάποιον εξαιρετικά απελπισμένο που ζει σε καταυλισμούς στο νησί από τον Δεκέμβριο του 2019 και αντιμετωπίζει πολλών ειδών πιέσεις», είπαν.

Η Τερέζα Βολακάκη αναρωτιέται πως φτάσαμε ως εδώ. «Αυτή η γυναίκα θα έπρεπε να έχει δει έναν ψυχολόγο ή ψυχίατρο σε κάθε περίπτωση και δεν νομίζω πως έχει δει κανέναν», λέει, «οπότε είχε αυτοκτονικές σκέψεις για πολύ καιρό και κανείς δεν το ήξερε. Δουλεύω εδώ από τον Ιούνιο του 2020 και είναι μια από τις χειρότερες περιπτώσεις που έχω δει».

Όταν η Μόρια κάηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο και η Λέσβος βρέθηκε και πάλι στα πρωτοσέλιδα διεθνών Μέσων, πολλές Ευρωπαϊκές χώρες συμφώνησαν να δεχθούν πρόσφυγες από τους καταυλισμούς των νησιών του Αιγαίου. Για χρόνια η Ελλάδα έχει καταδείξει την έλλειψη «ευρωπαϊκής αλληλεγγύης», που έχει συμβάλλει ώστε οι πληθυσμοί στα νησιά να αυξηθούν σημαντικά.

Η Γερμανία ανακοίνωσε πως θα δεχόταν 1.553 άτομα αλλά έχει δεχθεί το ένα τρίτο ως και σήμερα. Την 1η Μαρτίου 2021, 15.167 άνθρωποι ζούσαν στα νησιά του Αιγαίου.

Οι υποθέσεις οικογενειακής επανένωσης, που αποτελούν έναν άλλο τρόπο με τον οποίο αιτούντες άσυλο μπορούν να μετακινηθούν σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα, συνήθως παίρνουν μήνες για να υλοποιηθούν ακόμα και όταν τα σχετικά αιτήματα έχουν γίνει δεκτά. Η Ασμαάν, μια 21χρονη αιτούσα άσυλο από το Αφγανιστάν, είπε στο Solomon πως το αίτημά της να μεταφερθεί στη Γαλλία όπου ζει ο άνδρας της έγινε δεκτό τον περασμένο Οκτώβριο, αλλά εκείνη ακόμη περιμένει στον καταυλισμό.

«Όλοι είναι αγανακτισμένοι με την αναμονή, δεν ξέρω για πόσο ακόμα θα συμβαίνει αυτό», είπε.

«Κάποιες φορές και εγώ νευριάζω και θέλω να πάω και να τους ρωτήσω γιατί τους παίρνει τόσο πολύ καιρό πια για να με στείλουν εκεί. Και θέλω να τους φωνάξω. Αλλά δεν μπορώ».

Η Νασρίν χρειάζεται επίσης να περιμένει και, για την ώρα, δεν μπορεί να φύγει από την Ελλάδα – αλλά υπάρχουν και ορισμένα θετικά νέα. Αυτή την εβδομάδα γέννησε ένα αγοράκι με καισαρική. Εξ όσων γνωρίζουμε είναι και οι δύο καλά.

Ο δικηγόρος Βασίλης Κερασιώτης, της οργάνωσης HIAS Greece, που υπερασπίστηκε από κοινού με την Τερέζα Βολακάκη την νεαρή γυναίκα, δηλώνει αισιόδοξος.

«Η άσκηση κακουργηματικής ποινικής δίωξης για εμπρησμό στιγμάτισε μια γυναίκα που προέβη σε μια ύστατη πράξη διαμαρτυρίας λόγω των εξαθλιωτικών συνθηκών», δήλωσε στο Solomon.

«Θεωρούμε, ύστερα από την απολογία ενώπιον του ανακριτή, ότι η Δικαιοσύνη θα σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και θα της δώσει τη δυνατότητα να μετεγκατασταθεί στην Γερμανία, που είναι και η μόνη βιώσιμη λύση».

* Όλα τα ονόματα έχουν αλλαχθεί για λόγους προστασίας.