«Η Πύλος θέτει ερωτήματα για αυτό που αποκαλούμε ευρωπαϊκές αξίες»

Με χαρά και συγκίνηση ανακοινώνουμε ότι η έρευνα «Μπροστά στις κλειστές κάμερες των Αρχών: Πεθαίνοντας στο βαθύτερο σημείο της Μεσογείου», μια συνεργατική έρευνα των Solomon, Forensis, The Guardian και STRG_F/ARD για το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου, κέρδισε το φετινό ευρωπαϊκό βραβείο δημοσιογραφίας Daphne Caruana Galizia.

Η συνεργατική έρευνα δημοσιεύτηκε στις 6 Ιουλίου του 2023, και αποτυπώνει την πορεία του αλιευτικού σκάφους Adriana μέχρι και τη βύθισή του, που οδήγησε στον πνιγμό πάνω από 600 ανθρώπων υπό ελληνική και ευρωπαϊκή εποπτεία.

Στο πλαίσιο της έρευνας συγκεντρώσαμε περισσότερες από 20 μαρτυρίες επιζώντων και αναλύσαμε υλικό που προέκυψε, μεταξύ άλλων, από καταθέσεις μαρτύρων, επίσημες αναφορές της Ελληνικής Ακτοφυλακής και της Frontex, ημερολόγια γέφυρας του σκάφους του Λιμενικού και παραπλεόντων τάνκερ, αεροφωτογραφίες και δεδομένα θέσης και κίνησης πλοίων και αεροσκαφών. Εξασφαλίσαμε επίσης αποκλειστικό οπτικό υλικό από τα παραπλέοντα εμπορικά σκάφη και μιλήσαμε με πηγές της Frontex και του Λιμενικού Σώματος.

Από την ανασύνθεση των παραπάνω προέκυψαν ένα λεπτομερές χρονολόγιο των γεγονότων της 13ης και 14ης Ιουνίου, ένας διαδραστικός χάρτης που αποτυπώνει την κίνηση του Adriana, καθώς και ένα τρισδιάστατο μοντέλο του αλιευτικού.

Με τη βοήθεια του 3D μοντέλου, που επιμελήθηκαν οι ερευνητές της Forensis, μπορέσαμε να πραγματοποιήσουμε δια ζώσης συνεντεύξεις με επιζώντες του ναυαγίου, αξιοποιώντας την οπτική αποτύπωση αυτού του σώματος δεδομένων.

Για το φετινό βραβείο υπέβαλαν αιτήσεις 268 ερευνητικά project και συνολικά περισσότεροι από 700 δημοσιογράφοι από τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η απονομή πραγματοποιήθηκε στις 17 Οκτωβρίου του 2023, στο κτίριο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στο Στρασβούργο.

Το βραβείο θεσμοθετήθηκε ως φόρος τιμής στην μαλτέζα ερευνήτρια δημοσιογράφο Daphne Caruana Galizia, η οποία έγραφε μεταξύ άλλων για ζητήματα διαφθοράς, ξέπλυμα μαύρου χρήματος και το οργανωμένο έγκλημα. Δολοφονήθηκε το 2017 σε έκρηξη από τοποθέτηση μηχανισμού στο αυτοκίνητό της. Η τελετή απονομής πραγματοποιείται κάθε χρόνο, στην επέτειο της δολοφονίας της.

Στην έρευνα συμμετείχαν:

Από την ομάδα του Solomon: Σταύρος Μαλιχούδης, Ηλιάνα Παπαγγελή, Κορίνα Πετρίδη

Από την ομάδα των Forensis: Στέφανος Λεβίδης, Χριστίνα Βαρβιά, Γεωργία Σκαρτάδου, Ανδρέας Μάκας, Ebrahem Farooqui, Δήμητρα Ανδρίτσου, Peter Polack, Eyal Weizman, Jasper Humpert, Miriam Rainer, Salma Barakat, Zac Ioannidis, Elizabeth Breiner

Από το StrgF/ARD: Armin Ghassim, Sulaiman Tadmory, Timo Robben, Sebastian Heidelberger

Από την Guardian: Γιώργος Χρηστίδης, Katy Fallon, Lydia Emmanouilidou, and Julian Busch

Μπορείτε να διαβάσετε παρακάτω την ομιλία στην τελετή απονομής του βραβείου:

Εκ μέρους των Solomon, Forensis, the Guardian, StrgF και όλων όσοι συμμετείχαν στην έρευνα, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε την ανεξάρτητη επιτροπή του βραβείου, τη διοργάνωση και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για αυτή την τιμητική διάκριση.

Η Daphne Caruana Galizia υπήρξε μία θαρραλέα δημοσιογράφος που αφιέρωσε τη ζωή της για να καταδείξει την κατάχρηση της κρατικής εξουσίας και φαινόμενα διαφθοράς. Μας έδειξε με τη δουλειά της ότι οι λέξεις έχουν τη δύναμη να κρατήσουν υπόλογες κυβερνήσεις και ανθρώπους σε θέσεις ισχύος. Είναι τιμή μας που συνδεόμαστε με το όνομα και την κληρονομιά της.

Φέτος συνάδελφοι έχασαν τη ζωή τους ενώ έκαναν ρεπορτάζ για την κρατική βία. Η απώλεια τους καθιστά το έργο μας πιο πιεστικό από ποτέ.

To ναυάγιο που έλαβε χώρα την 14η Ιουνίου του 2023 στη Μεσόγειο, εντός της ελληνικής Ζώνης Έρευνας και Διάσωσης, προκάλεσε τον θάνατο περισσότερων από 600 ανθρώπων, καθιστώντας το, το φονικότερο ναυάγιο μεταναστών στη σύγχρονη ιστορία. 

To θανατηφόρο συμβάν θέτει ερωτήματα για αυτό που αποκαλούμε «ευρωπαϊκές αξίες», καθώς και για τη στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά την προστασία της ανθρώπινης ζωής – ανεξαρτήτως διαβατηρίου, εθνικότητας, φυλής, φύλου, αναπηρίας ή κοινωνικής τάξης. Αυτή η συνεργατική έρευνα έδειξε ότι οι βίαιες και περιοριστικές μεταναστευτικές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ουσιαστικά υπεύθυνες για τη μαζική απώλεια ζωών. 

Πολλοί από τους επιζώντες με τους οποίους μιλήσαμε, και οι οποίοι έκαναν εφικτή την ολοκλήρωση αυτής της έρευνας, βρίσκονται ακόμα εγκλωβισμένοι σε προσφυγικούς καταυλισμούς στην Ελλάδα, αναμένοντας απαντήσεις, και προσπαθώντας να πλοηγηθούν μέσα σε ένα σύστημα που επανειλημμένα τούς στέλνει το μήνυμα ότι οι ζωές τους δεν έχουν αξία.

Όταν βλέπουμε ότι υπάρχουν διπλά standards στην αντιμετώπιση της ανθρώπινης ζωής, είτε είναι εδώ, είτε στα σύνορα της Ένωσής μας, είτε αλλού, θεωρούμε υποχρέωσή μας ως δημοσιογράφοι και ερευνητές να ενισχύσουμε τις φωνές εκείνων που δεν τους επιτρέπεται να μιλήσουν. Μέσα στο χάος της παραπληροφόρησης, είναι ευθύνη μας να μεταδίδουμε τις ιστορίες αυτές με σαφήνεια και αμεροληψία.

Κλείνουμε με τα λόγια ενός επιζώντα του ναυαγίου, ενός 21χρονου από το Πακιστάν. Χθες, μάς είπε πως θέλει να μάθει ο κόσμος ότι παρότι επέζησαν πέντε μέρες στη θάλασσα, το ναυάγιο και ο πνιγμός εκατοντάδων ανθρώπων συνέβη όταν η ελληνική Ακτοφυλακή εμφανίστηκε στο σημείο. Βρίσκεται ακόμη σε προσφυγικό καταυλισμό στην Ελλάδα, περιμένει μία απάντηση για το αίτημα ασύλου του. Λέει ότι θέλει χαρτιά, ελευθερία, να δει τους γονείς του, και δικαιοσύνη για τους φίλους και συγγενείς που χάθηκαν.

Ελπίζουμε ότι αυτό το βραβείο θα φέρει αναγνώριση στους επιζώντες και στους ανθρώπους που έχασαν τους συγγενείς και τους αγαπημένους τους στο ναυάγιο της Πύλου. Και ότι οι θάνατοι αυτοί δεν έχουν περάσει απαρατήρητοι και δεν θα μείνουν ατιμώρητοι.

Σας ευχαριστούμε.