Newsletter | Στήριξε το Solomon
Κατά τη συνεδρίαση της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής, φέρεται να επιβεβαιώθηκε η παρακολούθηση δημοσιογράφων από την ΕΥΠ, που βρίσκεται στην ευθύνη του πρωθυπουργού. Μερικούς μήνες πριν, ο υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης δήλωνε πως «είναι αυτονόητο ότι στην Ελλάδα δεν συμβαίνει καμία παρακολούθηση δημοσιογράφων».
Μετά την αποκάλυψη της απόπειρας να μολυνθεί με το κακόβουλο λογισμικό παρακολούθησης Predator το κινητό του προέδρου του ΠΑΣΟΚ, Νίκου Ανδρουλάκη, την περασμένη Πέμπτη, 29 Ιουλίου, 2022, πραγματοποιήθηκε συνεδρίαση της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής για το ζήτημα των παρακολουθήσεων δημοσιογράφων και πολιτικών προσώπων.
Η συνεδρίαση, στην οποία είχαν κληθεί και συμμετείχαν ο διοικητής της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΕΥΠ), Παναγιώτη Κοντολέων, και ο πρόεδρος της Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ), Χρήστος Ράμμος, πραγματοποιήθηκε κεκλεισμένων των θυρών.
Ως εκ τούτου, η ενημέρωση του κοινού για όσα συζητήθηκαν γίνεται μέσα από διαρροές που ξεκίνησαν με τη λήξη της συνεδρίασης.
Απ’ όσα έχουν γίνει γνωστά, προκύπτει πως κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης ο κ. Κοντολέων όχι μόνο δεν έδωσε επαρκείς εξηγήσεις, αλλά, στις δύο καταγεγραμμένες περιπτώσεις παρακολούθησης δημοσιογράφων — του δημοσιογράφου του Solomon, Σταύρου Μαλιχούδη, και του οικονομικού συντάκτη Θανάση Κουκάκη — υπέπεσε σε αντιφάσεις και ανακρίβειες, που αποδομούν όσα η κυβέρνηση είχε υποστηρίξει σε προηγούμενο χρόνο.
Στο πλαίσιο αυτό, από πλευράς μας κρίνουμε απαραίτητο να ενημερώσουμε τους αναγνώστες και την κοινότητα του Solomon, που υποστηρίζει τη δουλειά μας, για τις εξελίξεις στην υπόθεση της παρακολούθησης του συναδέλφου μας, για την οποία τον περασμένο Φεβρουάριο υποβάλαμε μηνυτήρια αναφορά στον Άρειο Πάγο.
[Τα πρώτα σχόλια του Θανάση Κουκάκη για τους ισχυρισμούς του διοικητή της ΕΥΠ σχετικά με τη δική του παρακολούθηση είναι διαθέσιμα εδώ.]
Θυμίζουμε πως, στις 13 Νοεμβρίου 2021, δημοσίευμα της Εφημερίδας των Συντακτών αποκάλυψε έγγραφο εσωτερικής επικοινωνίας («σήμα») των μυστικών υπηρεσιών, στο οποίο γινόταν ονομαστική αναφορά στον ρεπόρτερ του Solomon, Σταύρο Μαλιχούδη, και το Solomon.
Το σήμα επικαλούνταν πληροφορίες από «πηγή υψηλής αξιοπιστίας» (εσωτερική ορολογία που αναφέρεται στην τηλεφωνική παρακολούθηση) για ρεπορτάζ που προετοίμαζε η ομάδα του Solomon σχετικά με την ιστορία του Τζαμάλ, ενός 12χρονου προσφυγόπουλου από την Συρία, που διέμενε στο Προαναχωρησιακό Κέντρο Κράτησης (ΠΡΟΚΕΚΑ) της Κω.
Στελέχη της ΕΥΠ ζητούσαν από συναδέλφους τους πληροφορίες για πηγή με την οποία ανέφεραν πως ο συνάδελφός μας βρισκόταν σε επαφή στα πλαίσια του ρεπορτάζ, αλλά και για το ίδιο το ανήλικο προσφυγόπουλο.
Από το σήμα προκύπτει πως η παρακολούθηση από την ΕΥΠ αφορούσε τουλάχιστον το διάστημα της άνοιξης του 2021.
Η είδηση της παρακολούθησης Μαλιχούδη — Solomon καλύφθηκε εκτενώς από τον ξένο Τύπο (π.χ. Deutsche Welle, Al Jazeera, Libération, Columbia Journalism Review, ARTE), αλλά θεωρήθηκε άξια δημοσίευσης από ελάχιστα ΜΜΕ στην Ελλάδα.
Ανακοινώσεις έβγαλαν η ΕΣΗΕΑ, η Ένωση Ανταποκριτών Ξένου Τύπου, και οι διεθνείς δημοσιογραφικές ενώσεις, ενώ στη Βουλή εξηγήσεις ζήτησαν βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ και ο τομεάρχης Πολιτικής Προστασίας του ΚΙΝΑΛ, Γιώργος Καμίνης. Ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Στέλιος Κούλογλου, έκανε ερώτηση στην Κομισιόν.
Τη στιγμή της αποκάλυψης της παρακολούθησής του, ο συνάδελφός μας εργαζόταν και για το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP). Απαντώντας στις 24 Νοεμβρίου 2021 σε σχετική επιστολή της διοίκησης του AFP, ο υπουργός Επικρατείας, Γιώργος Γεραπετρίτης, υποστήριξε πως «η Ελλάδα τηρεί πλήρως τις αξίες της δημοκρατικής κοινωνίας και του κράτους δικαίου, ιδίως τον πλουραλισμό και την ελευθερία του Τύπου. Κατά συνέπεια, είναι αυτονόητο ότι στην Ελλάδα δεν συμβαίνει καμία παρακολούθηση δημοσιογράφων. Σας διαβεβαιώνω ότι το ίδιο ισχύει και για τον κ. Μαλιχούδη».
Στις 17 Δεκεμβρίου 2021, και αφού η απάντησή του κ. Γεραπετρίτη δεν είχε φανεί πειστική, ο ίδιος απάντησε σε νέα επιστολή της διοίκησης του AFP.
Στη διαμαρτυρία του διεθνούς πρακτορείου για την παρακολούθηση εργαζομένου του, ο υπουργός Επικρατείας έκανε μια εκτενή αναφορά στην προσήλωση της παρούσας κυβέρνησης στην προστασία της ελευθερίας του Τύπου, και την αποτελεσματικότητά της στην καταπολέμηση του λαϊκισμού του ΣΥΡΙΖΑ και την καταδίκη της Χρυσής Αυγής (!), και επανάλαβε πως στην Ελλάδα δεν λαμβάνουν χώρα παρακολουθήσεις δημοσιογράφων.
«Προς αποφυγή οποιασδήποτε αμφιβολίας», διαβεβαίωνε ο κ. Γεραπετρίτης, και η ίδια η κυβέρνηση θα το έβρισκε «απαράδεκτο», εάν συνέβαινε κάτι τέτοιο.
Σε κανένα σημείο, σε καμία από τις δύο επιστολές, ωστόσο, ο κ. Γεραπετρίτης δεν διέψευσε τη γνησιότητα του εσωτερικού εγγράφου της ΕΥΠ που αποδείκνυε την παρακολούθηση.
[Σημειώνεται πως σε σχετική επιστολή του Solomon στις 29 Νοεμβρίου 2021 προς το γραφείο του πρωθυπουργού δεν λάβαμε καμία απάντηση.]
Τους μήνες που ακολούθησαν, το inside story και το Reporters United αποκάλυψαν την υπόθεση της παρακολούθησης ενός ακόμη δημοσιογράφου· του Θανάση Κουκάκη, που ειδικεύεται στο οικονομικό ρεπορτάζ και συνεργάζεται με διεθνή Μέσα, και έχει υπογράψει μεταξύ άλλων αποκαλυπτικά ρεπορτάζ για την τράπεζα Πειραιώς.
Σε μια σειρά από δημοσιεύσεις, τα δύο Μέσα έχουν αποκαλύψει άκρως σημαντικές πτυχές γύρω από την παρακολούθηση Κουκάκη:
Στις πιέσεις της αντιπολίτευσης, του Τύπου, και των διεθνών δημοσιογραφικών ενώσεων, και παρά τα τεκμήρια που υπογράμμιζαν την εμπλοκή της ΕΥΠ, η κυβέρνηση προσπάθησε να αποδώσει την παρακολούθηση Κουκάκη σε «ιδιώτες».
Ώσπου, στις 26 Ιουλίου 2022 ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, Νίκος Ανδρουλάκης, κατέθεσε μηνυτήρια αναφορά στην εισαγγελία του Αρείου Πάγου για απόπειρα παγίδευσης και παρακολούθησης του κινητού του με το λογισμικό Predator.
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες του Solomon, κατά την πρόσφατη συνεδρίαση της Επιτροπής Θεσμών ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Γιώργος Κατρούγκαλος, αναφέρθηκε στο δημοσίευμα της Εφημερίδας των Συντακτών που αποκάλυπτε την παρακολούθησή μας στα πλαίσια του ρεπορτάζ για τον Τζαμάλ, καθώς και την παρακολούθηση δικηγόρων που δραστηριοποιούνται στο προσφυγικό, καλώντας τον διοικητή της ΕΥΠ να εξηγήσει πώς μπορεί να αιτιολογούνται οι συγκεκριμένες άρσεις απορρήτου των επικοινωνιών.
Ο διοικητής της ΕΥΠ εμφανίζεται να απέδωσε τις συγκεκριμένες παρακολουθήσεις στην «εθνική ασφάλεια», στεκόμενος στον «υβριδικό πόλεμο» του Έβρου, όπως χαρακτήρισε τα γεγονότα του Μαρτίου 2020, και τον εμπρησμό της Μόριας.
Έτσι, ενώ λίγους μήνες πριν ο Γιώργος Γεραπετρίτης διέψευδε κατηγορηματικά την παρακολούθησή μας, σήμερα ο διοικητής της ΕΥΠ φέρεται να την επιβεβαιώνει. Μπορεί, λοιπόν, ένας δημοσιογράφος να παρακολουθείται με σκοπό τη συλλογή πληροφοριών εθνικής ασφάλειας; Και αν ναι, δεν αποτελεί αυτό απειλή και παραβίαση της ελευθερίας του Τύπου, και της προστασίας των πηγών του;
Με βάση την απάντηση του διοικητή της ΕΥΠ, φαίνεται ότι μπορεί.
Υπάρχει, όμως, ακόμη ένα κρίσιμο σημείο που προκύπτει: από το σήμα της ΕΥΠ καθίσταται σαφές πως το ενδιαφέρον της υπηρεσίας δεν αφορούσε πληροφορίες που πιθανόν να σχετίζονταν με όσα ο κ. Κοντολέων υποστήριξε, αλλά εστίαζε σε θέματα που άπτονται της δημοσιογραφικής έρευνας.
Στο σήμα γινόταν αναφορά στο τι πραγματεύεται συγκεκριμένο ρεπορτάζ, που ο συνάδελφός μας δούλευε, και σε πηγές με τις οποίες τα στελέχη της ΕΥΠ θεωρούσαν πως βρίσκεται σε επαφή για το εν λόγω ρεπορτάζ.
Πώς συνδέεται, λοιπόν, με την εθνική ασφάλεια η συλλογή αυτού του είδους πληροφοριών, που σχετίζονται αποκλειστικά με τη δημοσιογραφική έρευνα; Και σε ποιον καταλήγει η πληροφόρηση για τα θέματα που διερευνά ένας δημοσιογράφος;
Στις 22 Φεβρουαρίου 2022, τα μέλη της ομάδας του Solomon προβήκαμε στην υποβολή μηνυτήριας αναφοράς (αρ.πρωτ. 1862) ενώπιον του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου μέσω του πληρεξουσίου δικηγόρου μας, Δημήτρη Γεωργακόπουλου.
Ζητήσαμε, μεταξύ άλλων, να διερευνηθεί το ενδεχόμενο να έχουν τελεστεί από στελέχη της ΕΥΠ τα αδικήματα της παραβίασης του απορρήτου των τηλεφωνικών επικοινωνιών και της παράνομης συλλογής δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, τόσο για την περίπτωση του συναδέλφου μας όσο και για άλλους πολίτες που αναφέρονταν στο ρεπορτάζ της Εφημερίδας των Συντακτών.
Στα μέσα Ιουνίου, η Πταισματοδίκης Αθηνών του 30ου Προανακριτικού Τμήματος, Χριστίνα Ζερίτη, μας κάλεσε να καταθέσουμε, ενώ μας ζητήθηκε να προσκομίσουμε αποδεικτικά στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας προς υποστήριξη της μηνυτήριας αναφοράς.
Καταθέσαμε όσα γνωρίζουμε για την υπόθεση, προσκομίζοντας επιπλέον τα ρεπορτάζ των Reporters United και inside story για την παρακολούθηση του Θανάση Κουκάκη από την ΕΥΠ και την μεταγενέστερη μόλυνση του κινητού του με Predator, που είχαν δημοσιευθεί στο μεταξύ.
Θεωρούμε πως η καταγεγραμμένη παρακολούθηση δημοσιογράφων που καλύπτουν δύο τόσο διαφορετικά μεταξύ τους πεδία θα πρέπει να δημιουργεί ανησυχία, ως προς το πόσο εκτεταμένο ενδέχεται να είναι το φαινόμενο των παρακολουθήσεων δημοσιογράφων στην Ελλάδα.
Κλήθηκε και κατέθεσε επίσης ο δημοσιογράφος Δημήτρης Τερζής της Εφημερίδας των Συντακτών που αποκάλυψε μεταξύ άλλων την παρακολούθηση Μαλιχούδη — Solomon, ο οποίος και προσκόμισε το εσωτερικό σήμα της ΕΥΠ που αφορούσε στη δική μας περίπτωση.
Την μηνυτήρια αναφορά που υποβάλαμε στις 22 Φεβρουαρίου 2022 κοινοποιήσαμε επίσης στο γραφείο του πρωθυπουργού, την αντιπολίτευση, τα υπουργεία Δικαιοσύνης, Εσωτερικών, Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Προστασίας του Πολίτη, Μετανάστευσης και Ασύλου, καθώς και την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ), την Αρχή Διασφάλισης Απορρήτου Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ), την Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ), τον Συνήγορο του Πολίτη, και τον προϊστάμενο Εισαγγελίας Εφετών Αθηνών.
Από τις απαντήσεις που έχουμε λάβει έως και σήμερα, πέντε μήνες μετά, προκύπτει το συμπέρασμα πως οι αρμόδιες Αρχές δεν είναι αρμόδιες (δεν έχουμε λάβει ακόμη απάντηση από την ΑΠΔΠΧ).
Ο Συνήγορος του Πολίτη είναι η μόνη Αρχή που μας απάντησε εγγράφως. Στην απάντηση που λάβαμε στις 4 Μαρτίου 2022, σημειώνεται ότι η παρέμβαση του Συνηγόρου δεν είναι δυνατή καθώς «η ΕΥΠ δεν υπάγεται στην αρμοδιότητά του».
Η ΕΕΤΤ μας ενημέρωσε προφορικά ότι η υπόθεση βρίσκεται εκτός των αρμοδιοτήτων της και μας γνωστοποίησε πως δεν προτίθεται να απαντήσει εγγράφως στο αίτημά μας.
Η ΑΔΑΕ είναι η, εκ του νόμου, πλέον αρμόδια Αρχή για υποθέσεις σαν τη δική μας, που αφορούν στην παραβίαση του απορρήτου των επικοινωνιών πολιτών. Γι’ αυτό, άλλωστε, στη συνεδρίαση της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής παρών ήταν και ο πρόεδρος της ΑΔΑΕ, κ. Χρήστος Ράμμος.
Προ μηνών, ωστόσο, η ΑΔΑΕ μας ενημέρωσε προφορικά πως ο φάκελος παραμένει μεν ανοικτός, αλλά θέση της Αρχής είναι πως η υπόθεση δεν εμπίπτει στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της.
Εφόσον οι ανεξάρτητες Αρχές δηλώνουν αναρμόδιες για τη διερεύνηση τόσο κρίσιμων ζητημάτων, η κατάσταση πλέον εναπόκειται πλήρως στη Δικαιοσύνη — σε Ελλάδα και Ευρώπη.
Στήριξε την ανεξάρτητη δημοσιογραφία!
Η ερευνητική δημοσιογραφία απαιτεί χρόνο και πόρους που δεν διαθέτουμε πάντα. Για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε να ελέγχουμε την εξουσία και να ασκούμε πίεση, χρειαζόμαστε τη βοήθειά σας.
