Δυτική Ελλάδα: Η περιφέρεια με τα πιο κρύα σπίτια στην Ευρώπη απαντά στο Solomon

Το 2023, τρεις στους δέκα πολίτες στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας είπαν πως κρύωναν στο σπίτι τους τον χειμώνα.

Η Δυτική Ελλάδα κατατάσσεται ως η περιοχή με τα πιο κρύα σπίτια σε όλη την Ευρώπη, πιο κρύα ακόμα και από εκείνα εντός του αρκτικού κύκλου, καθώς το αντίστοιχο ποσοστό για την Ελλάδα ως σύνολο αφορά δύο στους δέκα πολίτες, και έναν στους δέκα πολίτες για την Ευρώπη.

Στο πλαίσιο της πανευρωπαϊκής έρευνας του Solomon σε συνεργασία με το ευρωπαϊκό δίκτυο δημοσιογραφίας Correctiv.Europe για την ενεργειακή φτώχεια, ο περιφερειάρχης Δυτικής Ελλάδας, Νεκτάριος Φαρμάκης, απάντησε στις ερωτήσεις μας σχετικά με αυτή την ιδιότυπη «πρωτιά» της περιφέρειάς του. 

Ο κ. Φαρμάκης μίλησε για τις πρωτοβουλίες που λαμβάνει η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας για την αντιμετώπιση του ζητήματος, μέσα από προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης κατοικιών, καθώς και για τον στόχο της δημιουργίας ενός μεγάλου ενεργειακού πάρκου, που θα μπορούσε να προσφέρει μια λύση για χιλιάδες πολίτες.

Ακολουθούν οι απαντήσεις του κ. Φαρμάκη.

1. Το 2023, το 30.3% του πληθυσμού στη Δυτική Ελλάδα δήλωνε ότι κρυώνει στο σπίτι του τον χειμώνα, δηλαδή 196.000 άτομα. Αυτό το ποσοστό φέρνει τη Δυτική Ελλάδα στην πρώτη θέση σε ενεργειακή ένδεια σε επίπεδο περιφερειών πανελλαδικά, αλλά και σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με την έρευνα της Eurostat EU-SILC. Έχει η Περιφέρεια εικόνα του φαινομένου; Και αν ναι, ποια είναι τα μέτρα που έχουν ληφθεί ή θα ληφθούν για την αντιμετώπιση του; 

Αν και η επαρκής θέρμανση ενός νοικοκυριού που περιγράφεται στην εν λόγω έρευνα, είναι μόνο ένας δείκτης του ευρύτερου προβλήματος, η ενεργειακή ένδεια αποτελεί ένα υπαρκτό και πολυετές ζήτημα που αντιμετωπίζει η κοινωνία της Δυτικής Ελλάδας. Για τον λόγο αυτό, η Περιφερειακή μας Αρχή από την αρχή της θητείας της – και στο μέτρο των δυνατοτήτων της – έθεσε σε εφαρμογή τρεις σημαντικές πρωτοβουλίες. 

Η πρώτη, έχει να κάνει με την χρηματοδότηση των προγραμμάτων «Εξοικονομώ» με πόρους από το δικό της επιχειρησιακό πρόγραμμα για την ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών στη Δυτική Ελλάδα. 

Η δεύτερη πρωτοβουλία αφορά στο σπάσιμο της ενεργειακής απομόνωσης που για πολλά χρόνια υφίσταται η περιοχή, ωριμάζοντας και δρομολογώντας ένα πολύ σημαντικό έργο κατασκευής τοπικών δικτύων φυσικού αερίου στα τρία μεγάλα αστικά κέντρα της Πάτρας, του Αγρινίου και του Πύργου, ώστε οι πολίτες να αποκτήσουν πρόσβαση σε μία εναλλακτική – και πιθανότατα φθηνότερη – ενεργειακή λύση, πέρα από το πετρέλαιο και τον ηλεκτρισμό. 

Και η τρίτη και ακόμα σημαντικότερη πρωτοβουλία, αφορά στην μεγάλη ενεργειακή συμμαχία που πετύχαμε στη Δυτική Ελλάδα – πιθανότατα τη μεγαλύτερη σε όλη την Ευρώπη – όπου ενώσαμε πάνω από 60 φορείς (δήμους, ΤΟΕΒ, κλπ) και δημιουργήσαμε επτά ενεργειακές κοινότητες, με στόχο τη δημιουργία ενός μεγάλου ενεργειακού πάρκου, προκειμένου να απαλλαχθούν δεκάδες χιλιάδες συμπολίτες μας από το δυσβάστακτο ενεργειακό κόστος. 

2. Πώς αξιολογείτε την αποτελεσματικότητα των μέτρων που έχουν ήδη ληφθεί; Υπάρχουν δεδομένα για το πόσοι πολίτες έχουν ωφεληθεί;

Η χρηματοδότηση του «Εξοικονομώ» από το επιχειρησιακό μας πρόγραμμα ήταν μία συνολική επένδυση ύψους 17 εκ. ευρώ περίπου, η οποία ξεκίνησε το 2019 και ολοκληρώθηκε το 2024, συμβάλλοντας στην ενεργειακή αναβάθμιση πάνω από 700 νοικοκυριών. 

Ως προς τα τοπικά δίκτυα φυσικού αερίου, αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε φάση κατασκευής από την Enaon EDA, με χρηματοδότηση από το επιχειρησιακό πρόγραμμα της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, το πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και πόρους της ίδιας της εταιρείας. Ο σχεδιασμός προβλέπει ότι μέσα στο 2025 θα γίνουν οι πρώτες συνδέσεις και θα συνεχιστούν και το 2026 με ένα δίκτυο αγωγών που θα φτάνει τα 208 χλμ εντός των τριών πόλεων και θα εξυπηρετήσει 8.000 νοικοκυριά και επιχειρήσεις, σε πρώτη φάση. Στη συνέχεια, και μέχρι το 2029 θα υπάρχει επέκταση και πύκνωση του δικτύου, ανάλογα με τη ζήτηση. 

Σε ό,τι αφορά τις ενεργειακές κοινότητες, πολύ πρόσφατα καρποφόρησαν οι προσπάθειες και οι διεκδικήσεις τριών ετών, καθώς η κυβέρνηση ανακοίνωσε την παραχώρηση όρων σύνδεσης κατά προτεραιότητα και μάλιστα, με τη μέθοδο του ενεργειακού συμψηφισμού (netmetering).

Βρισκόμαστε σε αναμονή της σχετικής Υπουργικής Απόφασης, προκειμένου να δρομολογήσουμε την υλοποίηση του έργου, που αφορά σε ένα ενεργειακό πάρκο ισχύος 150 MW, το οποίο θα συμβάλλει καθοριστικά στη μείωση της τιμής ρεύματος για περίπου 300.000 πολίτες σε 11 διαφορετικούς Δήμους, εκ των οποίων οι 140.000 περίπου, είναι κατ’ επάγγελμα αγρότες. Αυτό το ενεργειακό πάρκο, σε συνδυασμό με το εθνικό πρόγραμμα «Απόλλων», εκτιμούμε πως μπορεί να αλλάξει καθοριστικά το ενεργειακό τοπίο στην Δυτική Ελλάδα. Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο ότι οι ενεργειακές κοινότητες της Δυτικής Ελλάδας έχουν ήδη συμπεριληφθεί, ως μία από τις καλύτερες πρακτικές Βιώσιμης Ανάπτυξης παγκοσμίως,από την Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ.

3. Για ποιο λόγο το ⅓ του πληθυσμού στη Δυτική Ελλάδα, όπου ο χειμώνας είναι σχετικά ήπιος, αντιμετωπίζει μεγαλύτερη δυσκολία να ζεσταθεί, σε σύγκριση με περιοχές που έχουν πιο ψυχρό κλίμα, όπως, για παράδειγμα, η Ήπειρος (όπου το αντίστοιχο ποσοστό είναι 9,5%);

Όπως αντιλαμβάνεστε, μόνο εκτιμήσεις μπορούμε να κάνουμε. Μία πρώτη παράμετρος, σίγουρα συνδέεται με την οικονομική δυνατότητα των πολιτών και των νοικοκυριών. Παρά το γεγονός πως το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στη Δυτική Ελλάδα εμφανίζει αύξηση από το 2020 και μετά, εντούτοις εξακολουθεί να υπολείπεται σημαντικά του εθνικού μέσου όρου. 

Μία άλλη παράμετρος έχει να κάνει μάλλον με το πλήθος και το μέγεθος των αστικών κέντρων, μέσα στα οποία υπάρχουν αρκετά κτίρια – κυρίως πολυκατοικίες – πολλών ετών που δεν διαθέτουν δυνατότητα αυτόνομης θέρμανσης. Μία μονοκατοικία είναι πιο εύκολο να ζεσταθεί από μία πολυκατοικία, πόσο μάλλον όταν για να ζεσταθεί μία πολυκατοικία πρέπει να συμφωνήσουν όλοι οι ένοικοί της. 

Ακόμα, μία άλλη παράμετρος έχει μάλλον να κάνει με το ιδιαίτερο γεωγραφικό ανάγλυφο και τις ανάγκες κάθε περιοχής. Ως παράδειγμα μόνο, αναφέρω ότι περιοχές με υψηλά ποσοστά υγρασίας, όπως είναι πολλές περιοχές της Δυτικής Ελλάδας, είναι πιο δύσκολο να ζεσταθούν ακόμα και από κάποιες ορεινές περιοχές όπου θεωρητικά, έχουν πιο ψυχρό κλίμα. Η προσωπική μου εκτίμηση λοιπόν είναι ότι πρόκειται για ένα ζήτημα με πολλές παραμέτρους, στο οποίο μόνο μία ειδική μελέτη θα μπορούσε να απαντήσει με ασφάλεια.

4. Υπάρχει ειδική μέριμνα από την Περιφέρεια για ευάλωτες κοινωνικές ομάδες (π.χ. άνεργοι, χαμηλοσυνταξιούχοι); 

Δυστυχώς, η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, δεν έχει αρμοδιότητες επί του συγκεκριμένου ζητήματος και για παράδειγμα, δεν μπορεί να χορηγεί επιδόματα θέρμανσης, σε ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες, κάτι που ανήκει στις αρμοδιότητες της Πολιτείας. Η συνεισφορά της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης στις ευάλωτες ομάδες αφορά άλλου τύπου προγράμματα κοινωνικής συνδρομής, όπως είναι το πρόγραμμα επισιτιστικής συνδρομής (ΤΕΒΑ) ή προγράμματα που συμβάλλουν στην προαγωγή υγείας.

5. Υπάρχει κάποια συνεργασία με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας για πιθανά μέτρα ελάφρυνσης;

Εκτιμώ ότι τα πιο ισχυρά μέτρα που μπορούν να ληφθούν, είναι, αφενός η διαρκής βελτίωση του εισοδήματος και των συνθηκών διαβίωσης των πολιτών και αφετέρου, η δρομολόγηση έργων που θα αλλάξουν τον ενεργειακό χάρτη της περιοχής. Στο πρώτο, ως Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση συμβάλλουμε ενεργά, μέσω του συνόλου των δράσεων που κάνουμε και αποσκοπούν στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της Δυτικής Ελλάδας. Στο δεύτερο συμβάλλουμε μέσω των έργων που ανέφερα, δηλαδή των δικτύων φυσικού αερίου και τις ενεργειακές κοινότητες, για τα οποία σαφώς και υπάρχει διαρκής συνεργασία με το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.  

6.  Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, το 2021 το 40.6% του πληθυσμού της Δυτικής Ελλάδας δεν μπορούσε να θερμάνει το σπίτι του. Σε τι μπορεί να οφείλεται η μείωση του ποσοστού έκτοτε;

Δεδομένου ότι δεν έχουμε πληροφορίες των παραμέτρων της έρευνας, είναι επίσης πολύ δύσκολο να απαντήσει κάποιος πειστικά στη συγκεκριμένη ερώτηση. Η εκτίμηση που μπορεί να γίνει, είναι ότι αυτή η μείωση μπορεί να συνδέεται με την σταδιακή αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ χρόνο με τον χρόνο, την βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, ενδεχομένως και στις κλιματολογικές συνθήκες που επικράτησαν.